Quỹ trái phiếu dùng đòn bẩy - Mối nguy của hệ thống tài chính

Trong vòng hơn 2 thập kỷ qua, tên tuổi của Bill Gross - nhà quản lý tài chính, đầu tư, người đồng sáng lập nên một trong những quỹ trái phiếu hàng đầu thế giới Pimco – luôn gắn liền với biệt danh “vua trái phiếu” vì đã làm được một việc tưởng chừng như là không thể.

Trong khoảng thời gian từ thời điểm 1980 tới những năm 2000, Bill Gross đạt được lợi nhuận hàng năm lên tới gần hay thậm chí đôi lúc đã vượt qua mức hai con số, tức là tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư (ROI) vào các loại trái phiếu đạt trên mức 10%. Thông thường chỉ có thể thấy mức này từ việc đầu tư vào thị trường chứng khoán hoặc các tài sản có mức độ rủi ro cao hơn so với trái phiếu - loại tài sản mà Bill Gross và Pimco đã tập trung nhắm vào trong nhiều năm qua.

Xem lại đơn kiện nhằm vào Pimco mà Bill Gross đã gửi lên tòa án tối cao bang California hồi tháng 10 thì thấy rằng “vua trái phiếu” đã chỉ trích và cáo buộc các “cựu đồng nghiệp” của mình ở Pimco. Như trong bài viết trước đã nói kỹ về vụ này, Bill Gross cho rằng các giám đốc điều hành đã âm mưu lật đổ ông với mục đích định hướng lại các sản phẩm, chiến lược đầu tư cốt lõi của Pimco: chuyển từ tập trung chủ yếu vào các loại trái phiếu sang các tài sản đầu tư có rủi ro cao hơn và để hưởng lợi nhiều hơn từ quỹ thưởng hàng năm của Pimco.

Tuy vậy, đầu tư vào các sản phẩm mang lại thu nhập cố định (Fixed-income security) có tính rủi ro thấp nhưng lại tạo ra được mức lợi nhuận cao tương đương như chứng khoán là kết quả của quá trình công phu vận dụng các công cụ tài chính khác để khuếch đại lợi nhuận. Để đạt được điều này, buộc phải sử dụng đòn bẩy tài chính, hoặc khai thác các loại chứng khoán phái sinh hoặc dùng nguồn vốn đi vay để đầu tư.

Đòn bẩy tài chính vốn được sử dụng chủ yếu bởi bên bán (thường là ngân hàng đầu tư, doanh nghiệp, ngân hàng thương mại, trung gian tài chính..) mà đặc biệt là các ngân hàng đầu tư, thay vì bên mua (các công ty quản lý quỹ, quỹ phòng hộ, nhà đầu tư tổ chức..). Tuy nhiên, một báo cáo mới công bố từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) đã nhấn mạnh tới mức độ đòn bẩy tài chính tại các quỹ đầu tư. Trong báo cáo không nêu tên cụ thể các quỹ, nhưng các kết luận này vẫn gây sửng sốt.

Vấn đề mà Bill Gross đưa ra trong đơn kiện kết hợp với báo cáo của BIS cho thấy rằng câu chuyện xảy ra tại Pimco không chỉ là những rắc rối, tranh chấp thông thường xung quanh các khoản tiền thưởng hay trái phiếu, mà đó chính là câu chuyện về những thay đổi bất thường đã diễn ra trên các thị trường trái phiếu trong nhiều năm nay kể từ khi cuộc khủng hoảng tài chính 2008 nổ ra.

Điểm chính của của câu chuyện đó là sự co quắp lại của một hệ thống ngân hàng đã từng bị tổn thương sau những quyết định thiếu thận trọng trước khủng hoảng và sự nổi lên của các quỹ đầu tư trái phiếu sau khủng hoảng. Các quỹ này ngày càng trở nên tự tin hơn. Sự tự tin này kéo theo kích cỡ đòn bẩy tài chính cũng ngày càng tăng lên.