Chậm nói có thể là dấu hiệu tự kỷ

Khi nào cần can thiệp?

Trong khi các trẻ 18 tháng tuổi nói năng bi bô thì bé Bi, con chị Ngọc (ở Mỹ Hào, Hưng Yên) vẫn không bập bẹ lời nào. Tuy nhiên, vì nghĩ trong gia đình nhà chồng đã từng có người chỉ bắt đầu nói từ 3-4 tuổi, nên chị Ngọc cũng không cho con đi khám mà chờ con tự nói vào lúc 3-4 tuổi như một số anh chị em bên nhà chồng.

Theo BS Phạm Ngọc Thanh, Bệnh viện Nhi Đồng 1, TPHCM, chậm nói có thể là một dấu hiệu tạm thời và trẻ sẽ có thể tự nói sau một thời gian, nhưng chậm nói cũng có thể là một dấu hiệu báo động của rối loạn tự kỷ. Bởi kỹ năng ngôn ngữ bắt đầu trước khi trẻ nói những từ đầu tiên. Trẻ đã bắt đầu giao tiếp từ năm đầu đời của trẻ qua tiếp xúc mắt, nụ cười, âm thanh. Nếu trẻ chậm nói hoặc có bất kỳ hành vi nào dưới đây, phụ huynh hãy mang trẻ đến khám với một chuyên viên tâm lý hoặc chuyên viên âm ngữ (tại khoa tai mũi họng hoặc phục hồi chức năng của các cơ sở nhi khoa):

-Không thích vuốt ve.

-Không đáp lại nụ cười của bạn.

-Không có vẻ lưu ý đến sự hiện diện của bạn trong phòng.

-Có vẻ không quan tâm đến một số âm thanh (ví dụ không đáp ứng khi bạn gọi tên trẻ, nhưng lại lưu ý đến tiếng mèo kêu).

-Ứng xử như trong thế giới riêng.

-Thích chơi một mình.

-Không quan tâm đến đồ chơi nhưng thích chơi với đồ vật trong nhà.

-Thích những đồ chơi cứng (như quả bóng) hơn là đồ chơi mềm (như thú nhồi bông).

-Có vẻ không biết sợ.

-Có vẻ không biết đau.

-Cười vô cớ.

-Dùng từ hoặc cụm từ không phù hợp với hoàn cảnh

-Ngưng nói sau một thời gian đã biết gọi “ba”, “mẹ”.

Cha mẹ giúp con thế nào?

Cũng theo BS Phạm Ngọc Thanh, ngôn ngữ được phát triển dưới hai dạng: Ngôn ngữ hiểu và ngôn ngữ nói. Nếu trẻ vừa chậm hiểu và chậm nói mà không có khiếm khuyết thính lực thì cha mẹ cần phải can thiệp sớm cho trẻ dưới 3 tuổi tại các cơ sở y tế. Trong trường hợp nếu trẻ chỉ chậm nói đơn thuần, thì cha mẹ có thể giúp trẻ phát triển ngôn ngữ tại nhà như sau:

-Đọc sách tranh cho trẻ nghe, tập cho trẻ chỉ bằng ngón trỏ, nói tên những vật dụng quen thuộc.

-Dùng từ ngữ đơn giản khi nói chuyện với trẻ, đặt câu hỏi và nói lên điều trẻ đang làm.

-Động viên, khen ngợi khi trẻ cố gắng nói.

-Lặp lại và bổ sung từ vào lời của trẻ.

-Kiên nhẫn chờ đợi trẻ nói và không nóng vội.

-Không ép buộc trẻ nói bằng cách không cho trẻ món đồ trẻ yêu cầu, chẳng hạn như nói: “Con muốn ăn bánh không?” hoặc “À, con muốn ăn bánh” rồi trao bánh cho trẻ. Bắt buộc trẻ nói có thể làm cho trẻ căng thẳng và ấm ức.

-Không nên cho trẻ dưới 2 tuổi xem truyền hình, vì truyền hình không thể đối thoại với trẻ.

Trẻ trai dễ mắc tự kỷ hơn trẻ gái

Chứng tự kỷ thường đi kèm với chậm phát triển trí tuệ trong 75% trường hợp. Tần suất mắc chứng tự kỷ hiện nay là 1/110 trẻ và ở trẻ trai là 1/70. Trẻ gái ít mắc chứng tự kỷ hơn, nhưng nếu có thì sẽ bị nặng hơn trẻ trai.

Chưa ai tìm ra nguyên nhân của chứng tự kỷ. Hiện nay, các nhà khoa học đã tìm ra một số yếu tố di truyền với khoảng 20 gien có liên quan đến chứng tự kỷ và cũng thấy vai trò của môi trường với những độc chất như chì, thủy ngân. Vì chưa biết nguyên nhân, nên cũng chưa có thuốc chữa rối loạn tự kỷ. Tuy nhiên, nếu trẻ được phát hiện sớm trước 3 tuổi và trẻ được điều trị bằng phương pháp tâm lý giáo dục qua trò chơi và thay đổi hành vi, thì trẻ có thể phát triển và hòa nhập với xã hội. Những dấu hiệu báo động sớm chứng tự kỷ được BS Phạm Ngọc Thanh khuyến cáo:

-Trẻ không bập bẹ lúc 12 tháng tuổi.

-Trẻ không biết chỉ đồ vật bằng ngón trỏ lúc 12 tháng tuổi.

-Không nói từ đơn lúc 16 tháng.

-Không tự nói cụm từ đôi lúc 24 tháng (hoặc chỉ lặp lại lời nói của người khác).

-Mất ngôn ngữ hoặc kỹ năng xã hội ở bất kỳ tuổi nào.

Trong khoảng từ 16 đến 30 tháng tuổi, phụ huynh có thể dựa vào bảng dấu hiệu dưới đây để phát hiện những dấu hiệu báo động:

-Trẻ không quan tâm đến những trẻ cùng tuổi.

-Trẻ không thích chơi trốn tìm hoặc tìm một đồ vật được che giấu.

-Trẻ không dùng ngón trỏ để yêu cầu người lớn cho một đồ vật.

-Trẻ không chơi cách phù hợp (ví dụ không biết đẩy xe tới lui nhưng lật xe lên để quay bánh xe).

-Trẻ không nhìn vào mắt người khác trong 1-2 giây.

-Trẻ không đáp lại nụ cười của người thân.

-Trẻ không đáp ứng khi được gọi tên.

-Trẻ có những cử chỉ bất thường với đôi bàn tay trước mặt trẻ.

-Trẻ nhìn xa xăm hoặc đi lang thang không chủ đích.

Khi phụ huynh thấy trẻ có vài dấu hiệu trên, nên cho trẻ đến gặp bác sĩ tâm thần hay chuyên viên tâm lý có kinh nghiệm chẩn đoán chứng tự kỷ.

Theo Giadinh