Những món ăn vặt độc đáo, ngon khó chối từ của người Thái Tây Bắc

Ẩm thực của người dân tộc Thái Việt Nam vốn được đánh giá cao bởi sự độc đáo, cầu kỳ, tỉ mỉ trong cách chế biến, bởi sự phong phú của nguyên liệu và thật sự là những món ăn của họ luôn tạo ra một sự hấp dẫn khó cưỡng.

1. Nhót xanh cuốn rau sống

Có lẽ người Thái ưa chuộng vị chua, đắng, cay nên họ đã sáng tạo ra món ăn vặt nức tiếng này. Bắt đầu từ tháng 12 dương lịch, là mùa nhót bắt đầu kết trái. Nhiều người trong gia đình, hoặc nhóm bạn bè, họ hàng thường tụ tập lại để cùng tán gẫu và ăn nhót xanh cuốn rau sống chấm chẩm chéo. Người Thái cho rằng, khi ăn món này phải đông người ăn mới vui, nên món ăn này dường như đã hình thành một nét văn hóa giúp gắn kết mọi người lại với nhau. Trước khi ăn người ta sẽ phân công nhau để cùng chuẩn bị.

Đầu tiên, người ta sẽ hái những trái nhót xanh to bằng đầu đũa về, sau đó làm sạch lớp vỏ ngoài. Thường họ sẽ cho vào túi lưới vò nhẹ qua, cho lớp bụi bám trên vỏ quả bay ra ngoài, sau đó lại rửa sạch và để ráo nước. Khi người khác đang chuẩn bị nhót, sẽ có những người chuẩn bị rau sống.

Rau sống bao gồm ngò, lá tỏi, gừng, bắp cải hoặc lá đu đủ. Một người nữa sẽ chuẩn bị đồ chấm, đó chính là chẳm chéo. Món chấm này càng ngon thì sẽ khiến cho cả món ăn càng hấp dẫn. Chẳm chéo (tiếng Thái dịch nôm na có nghĩa là chấm trộn), được làm từ ớt và tỏi nướng, mắc khén, ngò hoặc lá chanh, muối, mì chính hoặc bột canh, tất cả các nguyên liệu này được cho và cối và giã nhuyễn.

Sau khi mọi thứ được chuẩn bị xong mọi người sẽ ngồi quây quần lại để cùng ăn với nhau. Họ sẽ cho nhót, gừng, lá mùi, lá tỏi đặt lên lá bắp cải hoặc lá đủ đủ, sau đó cuốn lại và chấm vào bát chẳm chéo rồi thưởng thức. Vị chua, cay, thơm mát của món này luôn làm người ăn nhớ mãi không quên. Món ăn này cũng phổ biến trong dịp Tết bởi người Thái cho rằng nó có thể giúp giải rượu, giảm ngấy sau những bữa tiệc tùng.

2. Mắc sim

Mắc sim hay còn gọi là khế rừng, khế Mèo là loại quả có thân dây leo, rất phổ biến trong các khu rừng Tây Bắc, ra hoa và tháng khoảng 9,10, bắt đầu từ cuối tháng 10 đầu tháng 11 là có thể hái được quả. Loại quả này chỉ ăn được lúc còn xanh non. Cách ăn cũng không khác gì với kiểu ăn nhót xanh. Sim hái về được rửa sạch, ngắt cuống cho chảy bớt nhựa, sau đó thái lát mỏng. Sau đó người ta cũng ăn với rau sống và chấm chẳm chéo như ăn nhót.

Với những quả Sim già hơn, người ta sẽ rửa sạch, nạo lấy lớp vỏ bên ngoài sau đó trộn với tỏi, ớt, muối, bột ngọt, rau mùi đã giã nhuyễn hoặc xắt nhỏ, sau đó đổ thêm ít nước ấm. Người Thái cũng hay dùng cách chế biến này đối với xoài hoặc mơ. Món này cũng có thể ăn kèm thêm với rau thơm hoặc cơm.

3. Các món ăn từ xôi

Xôi nếp là món ăn chính không thể thiếu trong các bữa cơm hằng ngày của người Thái. Từ xôi họ cũng chế biến ra thành nhiều món ăn vặt khác nhau để lót dạ cho những cơn đói mà chưa kịp giờ ăn, hoặc thi thoảng đổi vị cái món mà họ đã ăn quen thuộc hằng ngày.

Chẳng hạn như món khẩu chí - xôi nướng, người ta nắm xôi với một ít muối thành những nắm to bằng chiếc bánh mì hoặc bé hơn, nhiều người còn giã qua xôi trước khi nắm. Sau đó phết một lớp mỡ lợn bên ngoài và nướng trên than hồng. Khi xôi đã vàng giòn bên ngoài là có thể đem ra ăn. Món ăn này rất được ưa chuộng trong mùa đông ở Tây Bắc, khi tiết trời se lạnh một nắm xôi nóng quả là món ăn đáng được xuýt xoa. 

Xôi vừng đen (tiếng Thái: Khẩu mác nga đăm) cũng là món ăn rất được yêu thích của người Thái. Người Thái trồng vừng đen trên nương, những hạt vừng tròn trịa như hạt hương nhu và có màu đen nhánh. Vừng đen của người Thái có mùi thơm và vị bùi rất ngon, người ta giã nhuyễn với một ít muối rồi trộn với xôi nóng rồi ăn. Đây là một món ăn rất tuyệt vời và giàu chất dinh dưỡng của người Thái, từ người già đến trẻ nhỏ đều rất thích.

Ngoài ra còn có món xôi chấm bột "xổm pột" cũng rất nổi tiếng, xổm pột là một loại hạt rừng, hơi giống hạt tiêu đen, có vị chua và rất thơm. Người ta lấy hạt giã với đường hoặc muối, sau đó dùng xôi chấm ăn. Món ăn này ngày nay khá hiếm, bởi những cây xổm pột trong rừng bị chặt phá, nhiều nơi không còn nữa. Những người được ăn món này, vẫn luôn nhớ về hương vị của mùi xổm pột vang lên trong ký ức.

4. Nhót bong 

Một món ăn hấp dẫn khác từ quả nhót của người Thái là món "nhót bong" hay còn có thể gọi là nhót ngâm muối. Món này cần nguyên liệu chính là những quả nhót chín. Người ta thu hoạch những quả nhót chín tới, không quá mọng để làm nên món ăn này. Ban đầu họ rửa sạch nhót, xếp vào trong các bình vại. Sau đó đun sôi nước với muối, gạn lọc cặn muối, để nguội và đổ ngập các bình đựng nhót. Có thể bỏ thêm vài lát gừng sau đó bịt kín lại để cạnh bếp hoặc nơi khô ráo. Sau vài ngày là có thể ăn được.

Đây là món ăn rất phù hợp tiết xuân Tây Bắc, có thể ăn cả quả nhót không cần bỏ hột. Khi vị chua, ngọt, mặn, chát tan ra trong miệng người ăn sẽ cảm thấy thực sự ngất ngây. Nước ngâm nhót cũng dùng để uống, hương vị của nó mang lại sự sảng khoái nên được người Thái rất ưa chuộng.