Vẫn đánh tráo được lãi suất ở Việt Nam

Tóm lại, nhà đầu tư vẫn có thể thu lợi nhuận lớn khi tỷ giá VND/USD được giữ tương đối ổn định (nếu VND có mất giá thì cũng không đáng kể) trong khi lãi suất VND đứng ở mức cao, chênh lệch lớn với lãi suất huy động USD ở nước ngoài như hiện nay. Ẩn số, và cũng là rủi ro, trong bài toán này, ngoài biến động tỷ giá VND/USD, là chi phí và rủi ro khi chuyển tiền 2 chiều giữa Việt Nam và nước ngoài (chủ yếu ở chiều từ Việt Nam ra nước ngoài), cũng như chi phí và rủi ro hoán chuyển giữa VND và USD (chủ yếu ở chiều từ VND sang USD) ở Việt Nam.

Về nguyên tắc, các ngân hàng Việt Nam chỉ bán ngoại tệ cho một số đối tượng nhất định, nên nhà đầu tư đánh tráo lãi suất chưa chắc đã mua lại được số USD cần thiết để chuyển ra nước ngoài. Nhưng thực tế thì điều này vẫn “lách” được, ít nhất là nhờ sự tồn tại của “chợ đen” ngoại tệ. Tất nhiên là rủi ro thì vẫn còn đó, khi việc mua bán ngoại tệ kiểu này bị đặt ra ngoài vòng pháp luật và khoản tiền được giao dịch có khả năng bị tịch thu nếu bị phát hiện.

Cũng theo nguyên tắc, chỉ có một số trường hợp hữu hạn theo quy định của pháp luật thì mới được chuyển USD ra nước ngoài. Nhưng điều này ít ra thì cũng có thể “lách” được nhờ sự tồn tại của những đường dây chuyển tiền lậu với chi phí chuyển tiền trong khoảng một vài phần trăm tính trên số tiền chuyển. Nhà đầu tư bên cạnh chuyện phải trả chi phí này còn phải chịu thêm rủi ro là số tiền được hứa chuyển “một đi không trở lại”. Ngoài ra, cũng không thể phủ nhận nhiều kênh chuyển tiền “lậu” nhưng mà… hợp pháp, ví dụ như lập hợp đồng nhập khẩu khống, hoặc khai khống tăng giá trị hợp đồng để hợp pháp chuyện được mua USD từ ngân hàng thương mại Việt Nam và sau đó chuyển USD ra nước ngoài.

Ngoài ra, vẫn còn nhiều trường hợp kinh doanh đánh tráo lãi suất “cò con” khi thực hiện ở quy mô tương đối nhỏ kết hợp xuất nhập cảnh ra vào Việt Nam, mang theo đúng số ngoại tệ được phép theo quy định khi xuất cảnh, và không bị những rủi ro liên quan đến chuyển tiền ra vào Việt Nam.

Vậy, trong bối cảnh sự tồn tại của thị trường chợ đen ngoại tệ và các đường dây chuyển tiền lậu là điều hầu như không thể dẹp nổi thì bài học rút ra từ phương thức đánh tráo lãi suất trên là NHNN không nên cam kết một tỷ giá ở một mức cố định nào đó hoặc trong một phạm vi nhất định nào đó làm cơ sở cho nhà đầu tư và đầu cơ tiến hành kinh doanh đánh tráo lãi suất.

Đồng thời, lãi suất VND cũng không nên để đến mức bị “treo” quá cao so với khu vực và quốc tế (đằng nào thì lãi suất cao cũng là điều không tốt cho nền kinh tế, trừ khi có lạm phát cao). Chính sách tiền tệ của NHNN vì thế phải linh hoạt hơn để tạo dựng được một mặt bằng lãi suất hợp lý, kích thích các hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước nhưng không kích thích các hành vi kinh doanh đánh tráo lãi suất.