Nông nghiệp ‘khát’ vốn, ngân hàng vẫn ‘né’ cho vay

Thực tế này, theo ông Thịnh, cơ cấu vốn của các ngân hàng thương mại thời gian qua chưa thực sự ưu đãi khu vực nông nghiệp nông thôn. Điều này cũng dễ hiểu, vì trên thực tế, các ngân hàng thương mại hiện nay hầu hết là các ngân hàng cổ phần, và quyết định đầu tư của ngân hàng hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định đầu tư của cổ đông, những người luôn lựa chọn kênh đầu tư ít rủi ro nhất và có lợi nhuận nhất. Trong khi đó, lĩnh vực nông nghiệp nông thôn thường được đánh giá là rủi ro cao (thiên tai, dịch bệnh, giá cả thị trường…), lợi nhuận thấp hơn các khu vực khác.

Không những thế, ông Thịnh cho rằng, ngay cả khi đã quyết định đầu tư tín dụng vào nông nghiệp nông thôn, mặc dù đã có quy định mức giảm dự trữ bắt buộc với NHTM về tỷ trọng dư nợ nông nghiệp khoảng 70% và áp sàn dư nợ tín dụng nông nghiệp phải đảm bảo không thấp hơn 20% tổng dư nợ tín dụng hàng năm của các NHTM thì các cổ đông cũng thường ưu tiên đầu tư vào lĩnh vực hạ tầng cần vốn tín dụng lớn.

Với tinh thần kinh doanh đó, cơ hội để nông dân, hợp tác xã hoặc tổ hợp tác vay được vốn của ngân hàng trở nên khó khăn. Nhằm khắc phục tình trạng sản xuất manh mún, quy mô nhỏ của các hộ nông dân, chính sách tín dụng nông nghiệp nông thôn đã đẩy mạnh hình thức cho vay theo tổ nhóm và HTX để mở rộng quy mô từng khoản vay đồng thời nâng cao khả năng giảm sát, quản lí vốn vay và giảm chi phí giao dịch.

Tuy nhiên, tỷ lệ HTX, THT được vay vốn tín dụng thời gian qua là rất thấp. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và PTNT, năm 2015 cả nước chỉ có 0,67% HTX nông nghiệp được hỗ trợ vay vốn tín dụng, và cũng chỉ có 2,25% HTX nông nghiệp được tiếp cận với Quỹ hỗ trợ HTX. Nếu tính trong 3 năm (từ tháng 7/2013-6/2015) thì cả nước chỉ có 8,83% HTX nông nghiệp được hỗ trợ vay vốn tín dụng, và 5,77% HTX nông nghiệp được tiếp cận với Quỹ hỗ trợ HTX. Kết quả khảo sát của Viện Chính sách và Chiến lược PTNNNT năm 2013 (Hoàng Vũ Quang, Nguyễn Tiến Định, 2015) cũng cho thấy: chỉ có 1,6% HTX nông nghiệp được vay vốn từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX; 3% HTX nông nghiệp được vay vốn từ các ngân hàng thương mại.

Trong số các HTX được vay vốn từ các Ngân hàng thương mại, chủ yếu được vay các khoản tín dụng ngắn hạn với số tiền nhỏ (nghiên cứu của Viện Chính sách và Chiến lược PTNNNT năm 2012 cũng cho thấy, HTX NLNN chỉ chiếm 0,9% tổng dư nợ tín dụng NNNT của các tổ chức tài chính) để đáp ứng nhu cầu hoạt động thường xuyên của HTX như vay từ Quỹ TDND xã để bơm nước tưới, tiêu. HTX nông nghiệp rất khó tiếp cận các khoản tín dụng dài hạn từ các ngân hàng thương mại do Ngân hàng này đòi hỏi HTX phải có tài sản thế chấp.

Mặc dù Nghị định 41/2010 cho phép các ngân hàng thương mại cho HTX vay tín chấp đến mức 500 triệu đồng/HTX và Nghị định 55/2015 cho phép các ngân hàng thương mại cho HTX vay tín chấp đến mức 3.000 triệu đồng/HTX nhưng các Ngân hàng thương mại vẫn yêu cầu HTX phải bảo đảm được các điều kiện: có phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả; làm ăn có lãi liên tục trong 3 năm; HTX phải có chủ nhiệm không thay đổi; đặc biệt là phải có báo cáo tài chính liên quan đến vấn đề khoanh nợ, xóa nợ (Điều 12, Nghị Định 55/2015).

Tuy nhiên, “phần lớn các HTX nông nghiệp thường không đáp ứng đủ các điều kiện này nên không tiếp cận được vốn vay ưu đãi”- ông Lê Đức Thịnh lưu ý.