Gas giả: Cuộc chiến luẩn quẩn

Cùng với hàng gian, hàng giả, gas giả, gas lậu trở thành vấn nạn, là mối đe dọa an toàn đối với người tiêu dùng (NTD) cũng như thiệt hại lớn cho doanh nghiệp (DN). Theo thống kê chưa đầy đủ của Hiệp hội Gas Việt Nam, khoảng 30%-40% gas trên thị trường hiện nay là giả. Đây là mối họa khôn lường khi mỗi nhà đều chứa quả bom nổ chậm. Tuy nhiên, vì lợi nhuận quá cao, các trạm sang chiết nạp lậu cứ mọc lên như nấm.

Chỉ biết tin vào đại lý lâu năm

“Từ đầu năm đến nay bắt không nhiều nhưng tình trạng gian lận trong lĩnh vực gas có dấu hiệu tăng lên chứ không giảm vì lợi nhuận ngành này quá lớn” - ông Nguyễn Bảo Trung, Phó phòng Kinh doanh gas Công ty Saigon Petro, đồng thời là Phó Chủ tịch Chi hội Gas miền Nam, nhận định. Ông kể vừa rồi ông đi theo dõi tại Bình Dương, các trạm chiết này có hàng rào bao bọc xung quanh, cả khu vực nơi có trạm sang chiết được “mua” hết, từ xe ôm đến người bán tạp hóa, khi thấy có xe lạ đến là gọi điện thoại lập tức cho bên trong.

Theo ông Trung, các trạm sang chiết không còn làm theo kiểu chứa nhiều vỏ bình gas của các thương hiệu đã nạp sẵn rồi chờ xe vào thì đổi vỏ bình như trước đây. Hiện nay họ thay đổi phương thức bằng cách từng xe một vào trạm, chiết xong rồi đi ra. Tại khu vực sang chiết không để niêm màng co, niêm tem giả như trước đây nữa. Nạp gas xong chúng đưa đến một địa điểm khác, thậm chí đến cửa hàng mới chụp màng co vào. Chiêu này tránh bị cơ quan chức năng bắt, nếu bắt được cũng khó xử lý vì quy mô sang chiết lậu ít, không thể khép vào hành vi sản xuất hàng giả.

Cũng theo ông Trung, thị trường tiêu thụ tại TP.HCM là lớn nhất, rộng lớn nên khó kiểm tra. Các trạm sang chiết nạp lậu chủ yếu nằm ở Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh, Long An… sau đó đưa hàng vào TP tiêu thụ. Qua theo dõi, có trạm xe ra vào một ngày khoảng hai lượt, mỗi xe bồn 15 tấn, tương đương khoảng 30 tấn, một tháng trung bình 900 tấn gas. Tùy vào thị trường, khi giá gas giảm, đối tượng sang chiết nạp lậu bán ra giá rẻ, thậm chí để đẩy hàng ra thị trường bên ngoài, bán giá rẻ 30%-40% so với gas chính hiệu nên lợi nhuận là rất lớn.

Trong khi đó ngay ở các cửa hàng có sự trà trộn giữa gas chính hãng với gas chiết nạp trái phép. Khi lực lượng chức năng kiểm tra đại lý, kiểm tra đều là hàng thật. Nhưng khi NTD gọi gas thì họ chở bình gas lậu đem đi giao nên khó bắt được. Các trạm chiết nạp vẫn không giảm, cơ quan chức năng bắt trạm này xong vài tháng sau mọc lên trạm mới. Phía Nam khoảng vài chục trạm.

Một số người dùng cho biết trước tình trạng cháy nổ do gas, dù ở nhà đang dùng thương hiệu lớn nhưng vẫn thấy lo lắng. Vì có lúc thấy vỏ bình gas cũ kỹ, sau đó họ sơn lại nên không biết an toàn không. Dù đã được các công ty tư vấn mua thiết bị phát hiện rò rỉ gas nhưng bây giờ chỉ biết tin vào đại lý uy tín lâu năm chứ không biết đường nào mà lần.

Một DN không muốn nêu tên cho biết các trạm sang chiết lậu tồn tại do cơ quan chức năng không làm quyết liệt. Bởi hiện tại các DN tự thu thập bằng chứng đưa cho họ hoặc nhờ báo chí, cơ quan chức năng mới vào cuộc. Nhiều trạm bắt xong nhưng chỉ xử lý hành chính nên không đủ tính răn đe.

Khó bắt quả tang

Theo ông Nguyễn Thành Danh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) Bình Dương, thủ đoạn của các đối tượng sang chiết nạp gas lậu là thường làm ngoài giờ, sang chiết lúc đêm hôm, nơi hẻo lánh. Kết hợp việc sang chiết gas giả mạo, gas thương hiệu tại các trạm sang chiết hợp pháp… nên QLTT rất khó phát hiện, phải có quá trình theo dõi và không phải lúc nào cũng bắt quả tang được.

Ông Danh kể: Có những vụ QLTT Bình Dương phải làm từ 3-4 giờ chiều đến 7 giờ tối mới vào được bên trong trạm chiết vì đối tượng chống đối. Hoặc khi kiểm tra một trạm chiết, phía trước có một cửa hàng kinh doanh gas, khi kiểm tra họ sẽ tuồn hàng ra cửa hàng đó. Bên cạnh đó, quy định pháp luật cũng ràng buộc nhiều, ví dụ phải căn cứ quyết định mới kiểm tra, đơn vị đó có dấu hiệu gì mới kiểm tra. Theo trình tự tố cáo hoặc theo Luật Sở hữu công nghiệp, khi có công ty gửi đơn đề nghị kiểm tra sản phẩm họ bị làm giả thì cơ quan chức năng chỉ kiểm tra được một thương hiệu đó. Tuy nhiên, không phải trạm nào cũng sang chiết cho một thương hiệu nên khó khăn.

Ông Danh cho biết bất cập của Nghị định 107 về kinh doanh gas khiến tình trạng độc quyền lợi ích nhóm làm thị trường gas rối loạn. Đó là việc không cho thu hộ vỏ bình gas. Ví du,̣ NTD đang dùng bình thương hiệu A, theo quy định NTD đặt cọc 50% giá trị vỏ bình nhưng thực tế đại lý bắt NTD trả luôn 100% vỏ bình gas 500.000 đồng/vỏ. Khi NTD muốn xài thương hiệu B phải đem vỏ bình gas đi trả lại cho đại lý để lấy lại tiền cọc, như vậy bất tiện cho NTD. Vậy sao không cho phép thương hiệu mới thu hộ với điều kiện ràng buộc như có văn bản ký thu hô? Chứ nếu không thị trường sẽ “đóng băng” dẫn đến tình trạng độc quyền. Ví du,̣ nếu DN A tung ra sản lượng một triệu vỏ bình gas, có nghĩa bình gas đó có mặt ở một triệu hộ gia đình, nằm yên ở đó, không một thương hiệu nào được nhảy vào.

Tuy nhiên, nhiều DN cho rằng chính việc vỏ bình gas bị chiếm dụng, bị mất là một trong những nguyên nhân giúp cho gas giả hoành hành. Bởi họ mua vỏ bình về, bơm gas không kiểm tra chất lượng, vỏ bình gas không biết có an toàn không khi lưu thông ra thị trường.

“Hệ thống lưu trữ của DN ở đâu? Các DN không quản lý được vỏ bình theo số sêri, không quản lý tận gốc do sợ tốn chi phí, sợ mất khách hàng? Không có biện pháp chế tài hợp đồng để hạn chế tình trạng bị mất vỏ bình mà chỉ trông chờ cơ quan chức năng trả lại. Chính những lợi ích cục bộ khiến thị trường rối loạn chứ không phải hoàn toàn do gas giả” - ông Danh đặt vấn đề.