Chuyển hóa nội tiết - cân bằng sinh học trong cơ thể

Tuyến nội tiết sinh ra hormon để thực hiện vai trò của mình. Mặc dù số lượng hormon trong cơ thể là rất ít nhưng chúng có vai trò rất lớn trong hoạt động của các cơ quan và quá trình chuyển hóa. Dựa vào nơi sản xuất và tác dụng của hormon, người ta chia tuyến nội tiết thành 7 nhóm chính.

Tuyến nội tiết

1. Tuyến yên

Tuyến yên hay còn gọi là tuyến não thùy là một tuyến nội tiết có kích thước bằng hạt đậu và trọng lượng khoảng 0.5g nằm ở sàn não thất ba, trong hố yên của thân xương bướm, phía sau mũi của bạn. 

Tuyến yên còn được gọi là tuyến trung ương vì nó kiểm soát hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác. Tuyến yên tiết hormon đến cơ quan đích để điều hòa bài tiết hormon thứ hai tại cơ quan đích, từ đó giúp điều hòa sinh lý cơ thể. Các hormon khác nhau đảm nhận những vai trò khác nhau trong cơ thể như :

- ACTH: hormon kích thích tuyến vỏ thượng thận.

- FSH và LH: hormon kích thích tuyến sinh dục.

- TSH: hormon kích thích tuyến giáp.

- Oxytokin: giúp co cơ trơn tử cung lúc chuyển dạ sinh con.

- ADH: giữ nước trong cơ thể, làm giảm bài tiết nước tiểu.

2. Vùng dưới đồi    

Trong cơ thể, vùng dưới đồi cũng nằm trong não bộ và có quan hệ mật thiết với tuyến yên. Nó không những quan trọng trong các quá trình sinh lý liên quan đến hệ thần kinh thực vật mà còn tham gia điều hòa chức năng nội tiết. Vùng dưới đồi tiết ra các hormon kích thích, hoặc ức chế sự bài tiết hormon tuyến yên, hoặc trực tiếp điều hòa một số hoạt động trong cơ thể.

3. Tuyến giáp và cận giáp

Tuyến này nằm phía trước cổ, lượng khoảng 10-20g, hình dạng như con bướm, ngang hàng với các đốt xương sống C5 - T1. Hormon tuyến giáp có vai trò đặc biệt trong sự phát triển và hoàn thiện các chức năng trong cơ thể:

- Làm tăng tốc độ phát triển, nhất là ở trẻ em.

- Thúc đẩy phát triển não khi còn trong bào thai và trong những năm đầu sau khi sinh.

- Tăng hoạt động chuyển hóa trong cơ thể: chuyển hóa glucid, lipid, protid.

- Tác dụng lên hệ tim mạch: làm giãn mạch ngoại vi, tăng nhịp tim, tăng huyết áp.

- Tác dụng lên hệ thần kinh-cơ.

Tuyến cận giáp bài tiết hormon PTH điều hòa quá trình tạo xương và hủy xương, nếu cường tuyến cận giáp sẽ dẫn đến quá trình hủy xương mạnh hơn, tạo ra các hốc xương và làm xương dễ gãy. Đồng thời tuyến cũng có tác dụng trên thận và ruột (làm tăng hấp thu calci ở ruột).

4. Tuyến tụy nội tiết

Insulin do tuyến tụy nội tiết sinh ra có vai trò lớn trong điều hòa đường huyết giúp cơ thể hấp thụ tốt đường glucose trong máu, từ đó làm giảm đường huyết. Không giống như insulin, glucagon được tiết ra lại làm tăng lượng đường trong máu. Vì thế, sự kết hợp điều hòa cả insulin và glucagon sẽ giúp cơ thể chúng ta duy trì được nồng độ đường phù hợp trong máu. Có rất nhiều hormon làm tăng đường huyết nhưng chỉ có duy nhất insulin làm hạ đường huyết. Vì vậy khi rối loạn bài tiết insulin sẽ dẫn đến bệnh lý đái tháo đường.