Nợ công sẽ giảm dần

Bên cạnh đó, việc gia tăng dư nợ công là do sức ép về nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển rất lớn, thúc đẩy gia tăng huy động vốn vay công; vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài cho các chương trình, dự án đầu tư gia tăng đáng kể, bội chi NSNN luôn duy trì ở mức cao làm tăng vay của Chính phủ… Do đó, việc nợ công đang tiến dần tới ngưỡng cần được chú ý và giám sát chặt chẽ.

Ngoài ra, nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ cũng có xu hướng gia tăng khá nhanh, thực tế trong năm 2013 do cân đối NSNN khó khăn nên đã phải bố trí dự toán chi trả nợ thấp hơn yêu cầu (chỉ đảm bảo đủ nguồn chi trả nghĩa vụ nợ nước ngoài và một phần nghĩa vụ nợ trong nước), phải phát hành đảo nợ một phần các khoản vay trong nước. Do vậy áp lực về vay mới để trả các khoản vay cũ trong nước là tương đối lớn.

Cũng theo nhận định của Bộ Tài chính, quy mô nợ công so với GDP đang ở mức cao, gần với ngưỡng được Quốc hội cho phép trong khi nguồn lực của chúng ta còn hạn chế nên vẫn cần thiết phải huy động vốn vay để đầu tư. Do đó, nợ công có quy mô lớn là điều không thể tránh khỏi.

Tuy nhiên, an toàn nợ công thể hiện ở hiện ở việc chúng ta có khả năng thu xếp, bố trí để chi trả các khoản vay nợ. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào hiệu quả sử dụng vốn vay. Vốn vay được sử dụng đúng mục đích, đưa vào các lĩnh vực thực sự cần thiết và được sử dụng một cách tiết kiệm sẽ sẽ làm cho kinh tế phát triển, tạo ra nguồn lực để trả nợ trong tương lai. Vì vậy, để từng bước khắc phục các tồn tại, hạn chế nêu trên Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 14/2/2015 về tăng cường công tác quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng nợ công.

Đảm bảo an toàn nợ công

Thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, để xử lý vấn đề nợ công hiện nay, Chính phủ đang chỉ đạo các cơ quan có liên quan triển khai một số biện pháp tái cơ cấu nợ công. Theo đó, từng bước chuyển từ cơ cấu vay ngắn hạn sang vay dài hạn, phát hành trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn dài hơn.

Cho đến cuối năm 2013, cơ cấu kỳ hạn phát hành vẫn tập trung vào các kỳ hạn từ 3 năm trở xuống, chiếm 79% tổng phát hành năm 2013. Điều đó dẫn đến nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ trong vòng 2-3 năm là rất lớn, do đó cần phải có biện pháp xử lý phù hợp. Để khắc phục vấn đề này, Bộ Tài chính đang triển khai Chiến lược phát triển thị trường trái phiếu tới năm 2020 với một nội dung quan trọng là tăng dần thời hạn phát hành trái phiếu Chính phủ. Kết quả, đến cuối tháng 9-2014 đã huy động được khoảng 210.198 tỷ đồng, trong đó tỷ lệ trái phiếu có kỳ hạn ngắn hạn từ 3 năm trở xuống đã giảm đáng kể, chỉ còn 57% (năm 2013 là 79%) nhằm làm giảm dần các rủi ro về tái cấp vốn và thanh khoản đối với danh mục nợ trái phiếu Chính phủ.

Để tiếp tục tăng cường công tác quản lý nợ công, bảo đảm an toàn và an ninh tài chính quốc gia, trong thời gian tới Chính phủ tiếp tục giữ mức trần nợ công đến năm 2020 không quá 65% GDP, nợ Chính phủ không quá 55% GDP và nợ nước ngoài của quốc gia không quá 50% GDP và khống chế nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với thu NSNN hàng năm không quá 25% GDP.

Cùng với đó, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay theo hướng: Đối với các chương trình, dự án đang triển khai cần rà soát, loại bỏ các dự án không hiệu quả, phân kỳ đầu tư để tập trung vốn cho các dự án cần đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành đưa vào khai thác và sử dụng. Đối với các dự án bổ sung mới cần lựa chọn kỹ ngay từ đầu, thực hiện tốt công tác chuẩn bị đầu tư, đánh giá, thẩm định chặt chẽ hiệu quả đầu tư và khả năng trả nợ, xác định rõ cơ chế tài chính cấp phát/cho vay lại ngay từ khi phê duyệt chủ trương đầu tư bằng nguồn vốn vay để đánh giá tác động lên nợ công.

Ngoài ra, sẽ bám sát mục tiêu bội chi NSNN giảm dần, trong đó đến năm 2020 giảm xuống 4% GDP (tính cả trái phiếu Chính phủ). Trong quá trình thực hiện, trường hợp có tăng thu ngân sách, sẽ ưu tiên bố trí ngân sách để trả nợ nhằm giảm bội chi, qua đó giảm dư nợ Chính phủ, dư nợ công. Nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN, bố trí dự toán và điều hành quản lý chi ngân sách chặt chẽ, triệt để tiết kiệm, chống lãng phí, tăng cường kỷ cương, kỷ luật tài chính.

Phương án tiếp tục tái cơ cấu nợ công, nợ Chính phủ cũng được đưa ra. Trong đó, tập trung vào việc thực hiện phương án tái cơ cấu nợ gốc trái phiếu quốc tế; cơ cấu lại các khoản cho vay lại/bảo lãnh Chính phủ đang gặp khó khăn; cải thiện cơ cấu nhà đầu tư theo hướng tăng tỷ trọng nhà đầu tư có vốn dài hạn; xây dựng đường cong lãi suất chuẩn trái phiếu Chính phủ và tiếp tục phát triển các sản phẩm mới để tăng tính hấp dẫn của trái phiếu Chính phủ.

Để đưa nợ công về mức an toàn cho phép, đảm bảo giữ vững an ninh tài chính quốc gia trong trước mắt cũng như lâu dài, theo một số chuyên gia kinh tế, một trong những nhiệm vụ trọng tâm là phải lặp lại cân đối và đảm bảo an ninh tài chính quốc gia, theo hướng giảm nợ công xuống dưới giới hạn an toàn cho phép và nghĩa vụ trả nợ hàng năm so với kim ngạch xuất khẩu và so với tổng thu NSNN cũng phải giảm xuống.