Dừng cho vay tuần hoàn: Có thể chỉ là tạm thời

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cũng không cấm gia hạn nợ, nhưng khi gia hạn thì phải phân loại khoản nợ vào nhóm nợ phù hợp. Vấn đề của phương thức cho vay tuần hoàn là khi khoản vay được gia hạn, nhóm nợ của khách hàng vẫn giữ nguyên và ngân hàng không phải trích lập dự phòng rủi ro. Còn trong hình thức khách hàng được vay lại (ngay lập tức) toàn bộ hoặc một phần số nợ vừa mới trả, thì bản chất là vay để trả nợ, tức là hình thức đảo nợ đã bị NHNN nghiêm cấm.

Nguy hiểm hơn, do đặc điểm của cho vay tuần hoàn nên các ngân hàng hoàn toàn có thể lợi dụng nó để che giấu nợ quá hạn, nợ xấu. Trong khi đó, định nghĩa chính thức về cho vay tuần hoàn cũng như các hướng dẫn thực hiện, các điều kiện áp dụng phương thức cho vay này vẫn chưa được NHNN ban hành. Do đó, cho vay tuần hoàn có thể làm sai lệch bức tranh chất lượng tín dụng và tình hình tài chính thực sự của từng ngân hàng cũng như toàn ngành, từ đó gây khó khăn cho NHNN trong công cuộc tái cơ cấu ngành ngân hàng.

Thực ra NHNN Việt Nam đã yêu cầu dừng phương thức cho vay tuần hoàn kể từ tháng 9/2014 trong công văn số 7059/NHNN-TTGSNH, và công văn 6960/NHNN-TTGSNH ngày 16/9/2016 chỉ là một văn bản nhắc nhở việc thực hiện yêu cầu này. Nghĩa là trong hai năm qua, nhiều ngân hàng đã không thực hiện yêu cầu của NHNN. Theo trao đổi với các lãnh đạo ngân hàng thương mại, hầu hết các ngân hàng thương mại trong nước đều không cấp tín dụng theo phương thức cho vay tuần hoàn, mà phương thức cho vay này chủ yếu được các ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài áp dụng.

Hai năm trước, cũng chính các ngân hàng ngoại, thông qua Nhóm công tác ngân hàng (thuộc Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam), đã có đề xuất rằng NHNN không nên ngăn chặn phương thức cho vay này vì nó là thông lệ quốc tế và “việc tái tục/quay vòng khoản vay không phải do việc suy giảm khả năng tài chính hay chất lượng tín dụng của khách hàng, mà xuất phát từ yêu cầu thực tế hoạt động của doanh nghiệp”.

Tình hình kinh doanh của các ngân hàng ngoại không được công bố rộng rãi nhưng Ngân hàng Nhà nước chắc chắn nắm được thông qua hoạt động thanh tra, giám sát. Cũng chưa có ai khẳng định các ngân hàng có lợi dụng cho vay tuần hoàn để che giấu nợ xấu hay không. Tuy nhiên, việc nhắc lại yêu cầu dừng cho vay tuần hoàn sau hai năm và sau các phản biện chứng tỏ NHNN tin tưởng vào sự hợp lý của yêu cầu này.

Công văn 6960 cũng cho thấy sự thiếu nghiêm túc của một số ngân hàng trước các quy định do cơ quan quản lý Việt Nam ban hành. Thậm chí, nhiều ngày sau khi công văn 6960 ra đời (16/9/2016), trong phần giới thiệu sản phẩm Cho vay vốn lưu động trên trang web của một ngân hàng nước ngoài vẫn còn ghi “Có thể hoàn trả hay tái tục vào ngày đáo hạn của khoản vay”.

Dừng cho vay tuần hoàn có thể chỉ là tạm thời

Thông qua công văn 6960, NHNN đã thể hiện sự quyết liệt trong việc dừng cho vay tuần hoàn, thực chất là ngăn chặn cho vay đảo nợ và tình trạng che giấu nợ quá hạn, nợ xấu. Tuy nhiên, các lợi ích mà phương thức cho vay này mang lại cho ngân hàng và người đi vay là không thể phủ nhận. Đồng thời, trong lộ trình mở cửa ngành ngân hàng, cũng rất khó để NHNN mãi ngăn cấm một phương thức cho vay đã trở thành thông lệ quốc tế.

Năm 2014, trong dự thảo Thông tư quy định về hoạt động cho vay thay thế Quy chế cho vay 1627 năm 2001, NHNN cũng đã đề xuất bổ sung phương thức cho vay quay vòng và phương thức cho vay tái tục, là các hình thức của cho vay tuần hoàn. Do đó, không loại trừ việc NHNN sẽ cho phép áp dụng cho vay tuần hoàn trong tương lai, đi kèm với các hướng dẫn và điều kiện thực hiện.