Đầu tư vào ngân hàng cần chú ý những gì?

Cổ đông hay nhóm cổ đông có quyền yều cầu những người quản lý ngân hàng phải bồi thường thiệt hại cho ngân hàng một khi người quản lý gây ra thiệt hại. Tuy nhiên, thực tế chưa có một tổng giám đốc hay giám đốc nào của ngân hàng bị cổ đông kiện đòi bồi thường.

Ngân hàng là một loại hình của tổ chức tín dụng. Theo quy định tại Khoản 1 Điều 4 Luật các Tổ chức tín dụng 2010 (Luật các TCTD 2010), TCTD là doanh nghiệp thực hiện một, một số hoặc tất cả các hoạt động ngân hàng. Do đó, quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đặc biệt là ngân hàng này sẽ chịu sự điều chỉnh không chỉ của Luật các TCTD 2010 mà còn phải chịu sự điều chỉnh của Luật doanh nghiệp 2005 (mới nhất là Luật doanh nghiệp 2014 sẽ có hiệu lực kể từ ngày 01/07/2015) và các văn bản pháp luật khác có liên quan.

Do đó, một khi doanh nghiệp đầu tư vào một ngân hàng (có thể thuộc một trong hai loại hình doanh nghiệp trên) mà ngân hàng đó bị thua lỗ hay bị âm vốn điều lệ so với vốn pháp định như trường hợp của ngân hàng VNBC hay Oceanbank vừa qua, cổ đông chỉ phải chịu trách nhiệm hay bị mất số tài sản mà cổ đông đã đầu tư vào ngân hàng mà thôi.

Rủi ro khi doanh nghiệp đầu tư vào ngân hàng

Hoạt động kinh doanh ngân hàng là một lĩnh vực kinh doanh đặc biệt. Cho nên, ngoài các rủi ro như các loại hình kinh doanh của các doanh nghiệp khác, hoạt động kinh doanh ngân hàng còn chịu thêm các loại rủi ro sau và các doanh nghiệp khi đầu tư vào ngân hàng nên lưu ý:

- Quy định trách nhiệm bồi thường của người quản lý ngân hàng chưa rõ ràng

Khoản 4 Điều 116 Luật doanh nghiệp 2005 quy định: Giám đốc hoặc tổng giám đốc phải điều hành công việc kinh doanh hằng ngày của công ty theo đúng quy định pháp luật, điều lệ, hợp đồng lao động và quyết định của Hội đồng quản trị (HĐQT). Nếu điều hành trái với các quy định này mà gây thiệt hại cho công ty thì giám đốc, tổng giám đốc phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và phải bồi thường cho công ty. Điều 120 Luật này còn quy định chặt hơn bằng các điều kiện buộc người quản lý công ty khi ký hợp đồng, thực hiện giao dịch với một số đối tượng cụ thể phải được Đại hội cổ đông hoặc HĐQT chấp thuận.

Cho nên, cổ đông hay nhóm cổ đông có quyền yều cầu những người quản lý ngân hàng phải bồi thường cho ngân hàng một khi người quản lý gây ra thiệt hại. Cổ đông có thể xem các báo cáo tài chính, thuê công ty kiểm toán đánh giá, soát xét những hợp đồng, quyết định của người điều hành ngân hàng để tìm bằng chứng vi phạm.

Tuy nhiên, thực tế chưa có một tổng giám đốc hay giám đốc nào của ngân hàng bị cổ đông kiện đòi bồi thường cho ngân hàng khi họ gây ra thiệt hại. Tại vì, hiện nay, ngân hàng thuê tổng giám đốc bằng hợp đồng lao động chứ không ký hợp đồng thuê quản lý. Vì vậy, nếu việc điều hành có gây thất thoát, sai phạm thì họ chỉ có thể kiện nhau ra tòa vì quan hệ lao động chứ không thể kiện vì quan hệ kinh tế. Đây là một kẽ hở trong pháp luật doanh nghiệp hiện hành và trong thực tế pháp luật cũng không có hướng dẫn ngân hàng thuộc loại hình công ty TNHH hay công ty cổ phần về hợp đồng thuê quản lý. Đó là chưa nói người lãnh đạo là thành viên góp vốn thì việc kiện hay không còn phải đưa ra ĐHCĐ và phải đạt tỷ lệ 75% cổ đông biểu quyết. Rơi vào trường hợp này thì còn khó hơn vì lúc đó người lãnh đạo có cổ phần chi phối thì chưa chắc ĐHCĐ thông qua được.

- Ngân hàng là một trong những lĩnh vực đối mặt với nhiều rủi ro nhất

Các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng có mối quan hệ chặt chẽ và tác động qua lại với nhau và đều có thể gây tổn thất lớn cho hệ thống NHTM. Một số rủi ro cơ bản trong kinh doanh ngân hàng như rủi ro tín dụng, rủi ro tỷ giá hối đoái, rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản, rủi ro tác nghiệp.

Một ngân hàng kinh doanh bị lỗ liên tục hoặc thường xuyên không đủ khả năng thanh khoản có thể dẫn đến một cuộc rút tiền quy mô lớn hoặc thậm chí ngân hàng đó sẽ dẫn tới phá sản. Như một hệ quả, rủi ro khiến ngân hàng bị lỗ hay bị phá sản sẽ ảnh hưởng đến hàng triệu người gửi tiền, hàng ngàn doanh nghiệp không được đáp ứng vốn, làm cho nền kinh tế bị suy thoái, giá cả tăng cao, sức mua giảm sút, thất nghiệp tăng, gây rối loạn trật tự xã hội, kéo theo sự sụp đổ của hàng loạt các ngân hàng trong nước và khu vực, đồng thời gây bất ổn cho hệ thống tài chính của không chỉ tại Việt Nam mà tại nhiều nước trong khu vực.

- Tính lây lan nhanh trong hệ thống tài chính và bị kiểm soát chặt chẽ

Hệ thống ngân hàng với chức năng là trung gian tài chính có tác động (giống như huyết mạch) đến sự phát triển của tất cả mọi lĩnh vực của nền kinh tế và ổn định xã hội. Vì vậy, “huyết mạch” rất cần được sạch, thông suốt để cơ thể nền kinh tế được khỏe mạnh. Khủng hoảng hệ thống ngân hàng rất dễ kéo theo suy thoái kinh tế và gây bất ổn cho hệ thống tài chính của Việt Nam. Các nước thường xử lý các ngân hàng yếu kém và nợ xấu ngân hàng một cách quyết liệt không để xảy ra hiệu ứng domino bằng các biện pháp tăng bảo hiểm tiền gửi, hỗ trợ thanh khoản, mua cổ phiếu, mua bán nợ xấu,… Ngay trong khu vực châu Á, nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Malaysia, Indonesia, ... cũng đã tiến hành tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và được coi như một lĩnh vực ưu tiên hàng đầu trong chính sách ổn định là nền tảng của phát triển.

Chính vì tính lây lan nhanh của hoạt động kinh doanh ngân hàng và sức ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế, ổn định hệ thống tài chính, Nhà nước có nhiều chính sách và quy định pháp luật nhằm kiểm soát chặt chẽ các hoạt động kinh doanh của hệ thống NHTM, nhằm giảm rủi ro hệ thống và tạo ra sự ổn định cho hệ thống tài chính, từ đó đem đến sự phát triển cho nền kinh tế.

Một số lưu ý khi doanh nghiệp đầu tư vào ngân hàng

- Phân tích và nắm vững báo cáo tài chính của ngân hàng