Ông trùm bí ẩn đứng sau "núi kim loại" 5 tỷ USD ở Việt Nam mà cả thế giới thèm khát

Bên trong một khu công nghiệp nằm cách thành phố Hồ Chí Minh khoảng 1 giờ lái xe là hàng đống kim loại thô khổng lồ nằm dưới lớp bạt đen, trải dài cả cây số. Theo thời giá, số kim loại ấy có thể lên tới 5 tỉ USD và đủ sức xoa dịu "cơn khát nhôm" trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, kho nhôm khổng lồ ở Việt Nam mà nhiều người cho là lớn nhất từng thấy có thể sẽ không bao giờ được đưa ra thị trường. Là đối tượng trong một vụ điều tra của Mỹ từ 2016, kho nhôm này đã có 1 hành trình ly kỳ trước khi "nằm đắp chiếu" ở Việt Nam và đứng sau nó là một trong những tỷ phú giàu nhất Trung Quốc.

Khởi đầu của kế hoạch

Năm 2014, một giám đốc công ty nhôm ở California đã thuê phi công bay qua thị trấn San Jose Iturbide (Mexico), dưới chân dãy Sierra Gorda và ghi lại hình ảnh toàn cảnh một nhà xưởng bỏ hoang hẻo lánh.

Và ông ta đã khám phá ra một điều bất ngờ. Gần 1 triệu tấn nhôm được chất đống gọn gàng đằng sau một pháo đài hàng rào kẽm gai.

Số nhôm - trị giá khoảng 2 tỉ USD ở thời điểm ấy, tương đương gần 6% tổng dự trữ nhôm toàn cầu, đủ để tạo ra 2,2 triệu chiếc xe bán tải Ford F-150 hoặc 77 tỉ lon bia - nhanh chóng trở thành nỗi ám ảnh đối với ngành công nghiệp nhôm của Mỹ và sau đó là một trong những vấn đề gây căng thẳng trong quan hệ thương mại Mỹ-Trung.

WSJ dẫn nguồn chuyên gia Mỹ cho rằng, kho nhôm bí ẩn là một phần trong kế hoạch cực khủng của tỷ phú Trung Quốc Liu Zhongtian (57 tuổi), chủ tịch tập đoàn Zhongwang Holdings khi đó, nhằm vượt mặt hệ thống thương mại toàn cầu.

Liu, còn được mệnh danh "ông trùm", "vua nhôm" là một trong những doanh nhân giàu có nhất Trung Quốc, với khối tài sản được Forbes ước tính ở vào khoảng 1,8 tỉ USD (2021).

Tỷ phú Trung Quốc Liu Zhongtian. Ảnh: AP

Tham vọng này khiến ông ta bị tòa án Mỹ truy tố với tội danh buôn lậu nhôm vào Mỹ và trốn 1,8 tỉ tiền thuế chống bán phá giá.

Theo cáo trạng của tòa án Mỹ, mọi chuyện bắt đầu vào năm 2009 khi Zhongwang bắt đầu lên sàn chứng khoán và tìm cách lừa gạt các nhà đầu tư. Sau này kế hoạch mới biến tướng thành mánh lới qua mặt chính phủ Mỹ để trốn thuế nhập khẩu.

Mục đích ban đầu của Liu là thổi phồng giá trị thị trường của Zhongwang, khiến các nhà đầu tư nghĩ rằng Mỹ có nhu cầu lớn đối với các sản phẩm nhôm của công ty. Đặt trụ sở ở Liêu Dương, Zhongwang tăng gần 1,3 tỉ USD với đợt phát hành chứng khoán công khai lần đầu (IPO) năm 2009 ở Hong Kong. Đây là một trong những đợt IPO lớn nhất thế giới năm đó.

Các công tố viên Mỹ cho hay, số kim loại được nhập khẩu qua các cảng ở Los Angeles và Long Beach, rồi bán cho một loạt các công ty. Những công ty này bề ngoài có vẻ độc lập nhưng kỳ thực đều thuộc kiểm soát của Liu. Xiangchun Shao, một cư dân California quản lý những doanh nghiệp ấy dưới cái tên Perfectus, cũng bị truy tố.

Để che giấu hoạt động, Liu và đồng phạm đã rót hàng trăm triệu USD qua các công ty ma tới những doanh nghiệp đặt ở California do ông ta kiểm soát và rồi số tiền sẽ quay trở về Zhongwang như thể tiền thanh toán cho các lô hàng. Nhờ vậy, Zhongwang có thể che mắt các nhà đầu tư bằng báo cáo với những khoản lợi nhuận kếch xù.

Năm 2010, sau khi kết luận Trung Quốc trợ cấp sản xuất nhôm đùn và bán phá giá ở thị trường Mỹ, Bộ Thương mại Mỹ đã quyết định áp mức thuế lên tới 374% đối với các sản phẩm nhôm nhập từ Trung Quốc như nhôm ống, nhôm tấm. Zhongwang cũng nằm trong số công ty bị liệt vào danh sách.

Tuy nhiên, mức thuế này không áp dụng với sản phẩm đã hoàn thiện và Liu lợi dụng khe hở này.

Liu cho hàn nhôm thành dạng pallet trước khi xuất sang Mỹ. Sau đó, ông ta xây dựng các cơ sở ở Mỹ để nung chảy các tấm pallet thành một dạng thức dễ bán hơn.

Trong báo cáo thường niên của Zhongwang, Liu khẳng định các lô hàng tới Mỹ là bán cho khách hàng Mỹ nhưng trên thực tế không tấm pallet nào được bán. Chúng được chất bên trong các kho hàng quanh miền Nam California. Các công ty nói trên đã nhập ít nhất 2,2 triệu pallet nhôm từ năm 2011 tới 2014.

Đại diện ngành nhôm Mỹ Jeff Henderson cho rằng, Zhongwang Holdings của Liu Zhongtian còn trốn thuế ở Mỹ bằng cách đưa nhôm qua Mexico để ngụy trang xuất xứ.

Tài liệu giao dịch, báo cáo công ty và các giấy tờ pháp lý mà WSJ thu thập được cho thấy hàng trăm nghìn tấn nhôm đã được chuyển từ Trung Quốc tới Mexico thông qua hàng loạt công ty, trong đó có cả công ty thuộc sở hữu của con trai Liu và bạn làm ăn lâu năm của nhà tỉ phú.

Cùng thời điểm Mỹ áp thuế trừng phạt với sản phẩm nhôm nhập từ Trung Quốc, một doanh nhân trẻ tuổi gốc Singapore, Po-Chi "Eric" Shen, bắt đầu tìm mua bất động sản ở Mexico. Anh ta chọn một khu đất gần San José Iturbide, cách biên giới Mỹ khoảng 500 dặm. "Eric" Shen chính là bạn của Liu Zuopeng, con trai tỷ phú nhôm Liu Zhongtian.