Giấc mơ ôtô Việt thất bại: làm gì tiếp?

Trong báo cáo mới nhất về tình hình ngành công nghiệp ô tô của Bộ Công Thương, Bộ này thừa nhận, mục tiêu phát triển ngành ô tô Việt Nam đã chính thức thất bại, giá bán vẫn cao gấp đôi so với các nước trong khu vực, cùng với đó tỷ lệ nội địa hóa cũng không đạt yêu cầu đề ra.

Tuy nhiên tại một cuộc họp với các Doanh nghiệp ô tô hồi tháng 2/2017, Bộ Công Thương lại đưa ra ba nhóm giải pháp, trong đó sẽ tập trung tạo dựng thị trường cho các nhà sản xuất ô tô trong nước, bảo hộ hợp lý thị trường; hỗ trợ các nhà sản xuất để giảm giá thành, nâng cao khả năng cạnh tranh; phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ.

Với điều kiện hiện nay, Việt Nam không thể có công nghiệp ô tô. Chúng ta nên đi vào công nghệ thông minh và chờ đợi ít nhất 20 năm nữa. Ảnh minh họa

PGS.TS Nguyễn Khắc Trai – Nguyên giảng viên Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng đây là hệ quả tất yếu của việc các chính sách về ô tô của Việt Nam chưa thật sự biến thành hành động cụ thể. Trước đây, vị chuyên gia đã từng góp ý nhiều lần với Bộ ngành chức năng tuy nhiên đến thời điểm này vẫn chưa được xem xét một cách nghiêm túc.

Theo PGS Trai, công nghiệp ô tô hoàn toàn khác hẳn so với các ngành khai thác khoáng sản hay đầu tư bất động sản.

“Công nghệ xây dựng không quá khó. Công nghệ khai thác, đào đất lên bán cũng không khó mà lãi nhiều. Còn với công nghệ ô tô đòi hỏi phải tuân theo các tiêu chuẩn quốc tế. Chỉ những người tâm huyết và có trí tuệ mới làm được ô tô. Nếu chỉ tâm huyết hay chỉ có tài chính không cũng không thể đi được”, ông Trai khẳng định.

Nhắc đến công nghiệp ô tô Việt Nam, vị chuyên gia cho rằng chúng ta chưa đạt được tiêu chuẩn quốc tế, công nghệ lắp ráp chưa đạt đến mức chúng ta mong muốn. Tỷ lệ nội địa hóa trong ngành ô tô vẫn thấp, chỉ đạt từ 5-7 %, nếu làm kịch cỡ cũng chỉ đạt 10%.

“Bộ Công Thương chưa đưa ra chủ trương cụ thể mà chỉ mới nói chung chung. Chúng ta phải biến thành các chính sách thực thi thực sự. Bây giờ không có chính sách cụ thể thì những điều Bộ Công Thương đưa ra sẽ không phát huy được hiệu quả đối với công nghiệp ô tô của Việt Nam”, ông Trai nhấn mạnh.

Trong khi đó, theo nhận định của TS Trần Hữu Nhân, Chủ nhiệm Bộ môn Kỹ thuật ô tô – Máy động lực, Đại học Bách khoa TP.HCM, nguyên nhân dẫn đến ngành công nghiệp ô tô Việt Nam thất bại đó là do chính sách chung chưa thật sự nhất quán.

Theo vị chuyên gia, khi xác định đầu tư phát triển ô tô, các cơ quan nhà nước phải tính toán đều đầu ra, thị trường tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên thực tế thị phần xe ô tô của Việt Nam nhỏ lẻ, manh mún với nhiều chủng loại và dòng xe khác nhau.

Điều này khiến cho các doanh nghiệp đầu tư phát triển ô tô phải chia thị phần với nhau. Việc này ảnh hưởng lớn đến việc các doanh nghiệp đầu tư phát triển ô tô. Tuy nhiên trong các chính sách đưa ra, chúng ta chưa nhìn nhận rõ vấn đề này và có những điều chỉnh cho hợp lý.

“Chính sách chúng ta đưa ra không giải quyết được gốc rễ của vấn đề. Làm ô tô cần phải có tư duy mới hơn. Chúng ta đừng suy nghĩ phải làm tất cả mọi khâu trong quá trình sản xuất ô tô. Nếu Việt Nam tham gia thì cũng nên hướng tới việc làm một mắt xích trong chuỗi sản xuất ô tô”, ông Nhân nhấn mạnh.

Nhiều ý kiến cho rằng thừa nhận trên của Bộ Công Thương đã phản ánh đầy đủ thực trạng yếu kém của nền công nghiệp ô tô Việt Nam hơn 20 năm qua.  Tuy nhiên, những đề xuất mới của Bộ Công Thương vẫn hướng vào những ưu đãi đầu tư, bảo hộ cho những doanh nghiệp lắp ráp ô tô trong nước, thực chất là những doanh nghiệp FDI.

Đừng ngộ nhận công nghiệp ô tô

Nhìn nhận về động thái này, PGS Nguyễn Khắc Trai cho rằng, chúng ta không thể bỏ rơi hoàn toàn doanh nghiệp FDI. Việc đưa ra các chính sách để các doanh nghiệp này hoàn thiện cũng là cách để Việt Nam học tập, khắc phục những hạn chế, thiếu sót.

“Phải có quá trình quá độ khi nền kinh tế phát triển về trí tuệ về con người thì lúc đó mới có thể có công nghệ ô tô. Với Việt Nam hiện nay, chúng ta không thể có công nghiệp ô tô. Tôi nghĩ ít nhất phải 20 năm nữa. Nhiều lãnh đạo cứ tự đặt ra và suy nghĩ hàm hồ, suy nghĩ nhanh chóng quá về ngành công nghiệp ô tô Việt Nam”, ông Trai khẳng định.

Muốn tạo nên được bước đột phá đối với ngành công nghiệp ô tô, vị chuyên gia cho rằng Việt Nam phải nâng cao khu vực ô tô con. Để làm được điều này, chúng ta phải tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“Nếu sản xuất ốc vít, bánh giăng hay hộp số thì Trung Quốc và Ấn Độ đã làm rồi. Chúng ta không thể cạnh tranh được. Nếu có làm thì giá cả cũng đắt hơn. Bây giờ Việt Nam chỉ nên tập trung vào công nghệ cao, công nghệ thông minh đòi hỏi trí tuệ cao.

Tôi xin khẳng định lại, công nghệ ô tô là nhà nước phải đầu tư, đào tạo trí tuệ và đưa ra những chính sách hợp lý. Việc tạo ra thị trường không chưa đủ, còn rất nhiều vấn đề khác cần phải xem xét”, ông Trai nêu quan điểm.

Trong khi đó, TS Trần Hữu Nhân cho rằng giấc mơ ô tô của Việt Nam còn nhiều vấn đề trông gai. Thay vì theo đuổi tạo ra một sản phẩm mang thương hiệu Việt, ông Nhân cho rằng Việt Nam cần thay đổi, biết mình, biết ta.

“Chúng ta chỉ sản xuất một khâu nào đó trong mắt xích sản xuất ô tô thôi. Chúng ta làm gia công, lấy đó làm công nghiệp, làm thế mạnh và sẽ chuyển những sản phẩm đó để tạo thành một chiếc ô tô. Còn nếu tham vọng làm từ đầu đến cuối thì không bao giờ Việt Nam làm kịp các quốc gia khác”, ông Nhân nhấn mạnh.

Nguyễn Hoàn