Tăng nóng lãi suất: Người gửi chẳng lợi, người vay chẳng được miếng?

TS. Nguyễn Đức Độ - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính)

Đô la hoá “cản đường” hạ lãi suất

Các ngân hàng lại đang bước vào cuộc đua lãi suất huy động, kỳ hạn gửi dài tại một số ngân hàng đã được “đẩy” lên 8,4%/năm và sẽ chưa dừng lại ở con số này. Quan sát thị trường ông có nhận định gì về cuộc đua này?

Nhiều giả thiết đặt ra kỳ vọng lạm phát sẽ tăng cao, khoảng 4-5%/năm trong năm nay, nhưng tôi cho rằng điều này không rõ ràng lắm. Nếu tăng trưởng GDP năm nay đạt ở ngưỡng mục tiêu mà Quốc hội đề ra, mức 6,7 – 7%/năm thì lạm phát sẽ “ổn”, không quá 5%/năm. Nhưng nếu chỉ tiêu GDP ở mức 6%/năm thì lạm phát có thể tiếp tục… rơi.

Trước diễn biến này, theo tôi NHNN sẽ phải tìm cách để giữ ổn định lãi suất. Song sự “ổn định” với lãi suất kỳ hạn sẽ khó khăn, vì lãi suất này phụ thuộc vào khả năng huy động vốn tiền gửi dài hạn của người dân. Nếu người dân chọn gửi kỳ hạn dài càng nhiều thì lãi suất dài hạn sẽ hạ. Tuy nhiên, nền kinh tế đang vấp phải nút thắt đô la hoá. Phải lưu ý nếu lãi suất ngắn hạn giảm xuống thì khu vực thương mại có thể sẽ được hưởng lợi, còn nhà đầu tư dài hạn sẽ … lo sốt vó.

Tỷ lệ đô la hóa của nền kinh tế hiện giờ đâu đó khoảng 10%, giảm nhiều so với thời kỳ những năm 80 của thế kỷ trước. Nhưng nếu thị trường đón nhận bất kỳ một “cơn sóng” bất ngờ nào liên quan tới tỷ giá thì ngay lập tức tỷ lệ này sẽ tăng lên. Nếu đô la hoá được giải quyết, tỷ giá ổn định, người dân sẽ sẵn sàng gửi tiền dài hạn. Khi đó mặt bằng lãi suất tiền gửi dài hạn sẽ giảm xuống, và ngược lại. Kèm với đó NHNN sẽ có những chính sách nới lỏng nhất định để đảm bảo thanh khoản và hạ lãi suất ngắn hạn.

Niềm tin vào tiền đồng là rất quan trọng và chính sách điều hành lâu nay của NHNN cũng hướng tới mục tiêu tăng niềm tin vào tiền đồng của người gửi tiền, hơn là nắm giữ đô la Mỹ hay vàng. Điều này đòi hỏi cả quá trình dài chứ không thể đạt được trong ngày một ngày hai.

Ngoài đô la hoá thì lãi suất trái phiếu Chính phủ đang dâng cao có là áp lực khiến các nhà băng tăng lãi suất huy động để bù vốn?

Về lý thuyết thì có 3 yếu tố tác động tới mặt bằng lãi suất là đô la hoá, trái phiếu Chính phủ và nợ xấu.

Các nhà băng vẫn đua nhau tăng vọt lãi suất. Ảnh minh họa: internet

Trước đây Chính phủ chỉ phát hành trái phiếu để bù vào thâm hụt ngân sách nhưng bây giờ còn có cả đảo nợ nữa, cho nên áp lực đối với thị trường cũng lớn hơn. Rồi vấn đề nợ xấu, các ngân hàng có nợ xấu phải trích lập dự phòng, vẫn phải tăng trưởng tín dụng để có mẫu số lớn hơn, làm cho tỷ lệ nợ xấu thấp đi. Áp lực như thế cũng làm cho lãi suất tăng lên.

Trái phiếu Chính phủ hay nợ xấu đều dẫn đến nhu cầu về vốn, tuy nhiên nguồn cung về vốn lại phụ thuộc vấn đề đô la hóa. Đô la hóa làm cho nguồn cung về vốn dài hạn bằng tiền đồng thấp đi, còn cái trái phiếu Chính phủ cũng như nợ xấu làm cho cầu tín dụng tăng lên.