Đồng bolivar và bi kịch của tỷ giá hối đoái

Khi giá trị mỗi đồng bolivar ngày càng trở nên "bèo bọt" với nạn lạm phát phi mã hiện tại và đánh mất hoàn toàn vai trò đơn vị dự trữ giá trị, người dân càng đổ xô đi mua USD trên thị trường chợ đen để bảo vệ nguồn dự trữ của mình, bất kể giá nào, và càng đẩy đất nước vào vòng lạm phát.

Giá đồng USD tại chợ đen không ngừng leo thang đã làm trầm trọng thêm những sai lầm trong chính sách kinh tế của Caracas. Cho tới nay, các biện pháp mà chính phủ áp dụng đã không đem lại kết quả mong muốn: thay vì bóp nghẹt đồng USD phi pháp tại chợ đen, thì các chính sách này lại bóp nghẹt chính đồng bolivar.

Trước thực tế rằng sớm hay muộn, mọi thành phần kinh tế đều phải sử dụng tỷ giá hối đoái tự do Simadi, nguồn cung từ hai tỷ giá ưu đãi Cencoex và Sicad không thể đáp ứng đủ nhu cầu ngoại tệ, các quan chức kinh tế luôn tính toán giá bán các mặt hàng phân phối theo hệ thống cửa hàng nhà nước dựa trên giá USD "tự do" (hay là giá chợ đen), và do đó hiệu ứng chống lạm phát của tỷ giá hối đoái cố định đã bị vô hiệu hóa.

Một minh chứng cụ thể: dù luôn được hưởng tỷ giá ưu đãi Cencoex (1 USD = 6,3 bolivar) để nhập khẩu, nhưng ngành lương thực vẫn có tỷ lệ lạm phát chính thức lên tới 102% trong năm 2014, cao hơn nhiều so với mức tăng của "chỉ số giá tiêu dùng" chung là 68%.

Giải pháp của chính phủ là dành riêng các tỷ giá ưu đãi Cencoex và Sicad cho các đơn vị nhập khẩu quốc doanh sẽ phải cạnh tranh với nhập khẩu tư nhân, nhưng doanh nghiệp luôn phải tìm kiếm đồng USD ngày càng đắt đỏ và khan hiếm trên "thị trường tự do".

Và bất kỳ doanh nghiệp tư nhân nào muốn nhập khẩu các nhu yếu phẩm khan hiếm trên thị trường đều không được tiếp cận nguồn USD từ tỷ giá hối đoái ưu đãi. Chính vì vậy, những nhu cầu ngoại tệ không được thỏa mãn này buộc phải chuyển sang thị trường đen và áp lực tăng dần này càng trở nên trầm trọng hơn với các đợt bơm tiền (bolivar) ồ ạt không tính toán của Ngân hàng trung ương để bù đắt thâm hụt tài chính.

Hàng tỷ bolivar được đổ vào chợ đen để "săn USD", và nếu vậy vẫn còn là ít, thì giờ đây người dân còn rút các khoản dự trữ bằng bolivar của mình - do lãi suất ngân hàng đối với đồng nội tệ không đủ bù lạm phát - để đổ thêm vào cuộc "truy lùng đồng bạc xanh".

Bước đi khả thi nhất để giải quyết, hoặc ít nhất làm nhẹ tình trạng này là từ bỏ hệ thống hối đoái đa tỷ giá - chỉ mang lại lợi nhuận cho những kẻ săn lợi tức, đầu cơ và quan chức tham nhũng đang ngày đêm vẽ ra mọi dự án, chương trình để hút nguồn USD rẻ qua tỷ giá ưu đãi Cencoex/Sicad và sau đó bán lại trên thị trường tự do.

Đã tới lúc Venezuela phải xóa bỏ hình thức kích thích méo mó này và thống nhất tỷ giá hối đoái về mức phản ánh đúng năng suất của hệ thống sản xuất quốc gia. Giải pháp này sẽ khuyến khích sản xuất trong nước thay thế nhập khẩu, hỗ trợ tính cạnh tranh của các mặt hàng xuất khẩu phi dầu khí, thúc đẩy đầu tư nước ngoài, du lịch quốc tế và hồi vốn dự trữ của công dân Venezuela tại nước ngoài.

Đây cũng là cách tốt nhất để tạo ra nguồn cung ngoại tệ dồi dào hơn bù lại hao hụt từ việc dầu thô sụt giá, phanh lại đà tăng của USD trên thị trường bất hợp pháp và khôi phục giá trị đồng bolivar.

Dưới sức ép siêu lạm phát hiện tại, liệu Caracas có đủ dũng cảm và tỉnh táo để thay đổi một chính sách đã tồn tại hơn 3 thập kỷ qua và vẫn làm lợi đáng kể cho một thiểu số quyền lực?