Chính sách tiền tệ, “ngày cũ của tương lai”

Sáng 21/1/2016, khai mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 12 của Đảng, báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 11 do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trình bày xác định: cơ cấu lại hệ thống ngân hàng và giải quyết có kết quả vấn đề nợ xấu tiếp tục là một trong những mục tiêu phải phấn đấu quyết liệt hơn trong 5 năm tới.

Từ nửa cuối 2015, một loạt các hội thảo, tọa đàm đã tập trung nhìn lại việc điều hành chính sách tiền tệ giai đoạn 2011-2015. Nhưng tiếc rằng, có ít diễn đàn tương tự hướng về 5 năm tới.

Khó đoán định chính xác, nhất là trong môi trường quốc tế ngày càng biến động khó lường. Nhưng, nếu “ngày cũ” của chính sách tiền tệ đã được chủ động chuẩn bị, thì có thể hướng về một tương lai thuận lợi hơn.

Dứt khoát chuyển đổi

Cuối 2015, Ngân hàng Nhà nước hạ trần lãi suất huy động USD về 0%/năm. Một số bình luận xem nhà điều hành đã phải dùng nốt phần dư địa còn lại, trong mối quan hệ giữa lãi suất với tỷ giá.

Con số thường có ý nghĩa. Nhưng trong sự kiện trên, tính chất của quyết định có ý nghĩa hơn là việc dùng 0,25%/năm còn lại. Sau cả chục năm chuẩn bị, quan hệ huy động - cho vay ngoại tệ mới bắt đầu có sự chuyển đổi dứt khoát sang quan hệ mua - bán.

Trước đó, từ năm 2012, một lát cắt lịch sử khác cũng đã được Ngân hàng Nhà nước thực hiện: từng bước cắt bỏ quan hệ huy động - cho vay vàng.

Hai lát cắt này được nhà điều hành lý giải tương đối chung chung: chống vàng hóa và đôla hóa trong nền kinh tế. Song, thực tế và cụ thể hơn, đây là hai lát cắt cực lớn, có ảnh hưởng rất lớn đối với hệ thống ngân hàng, mà mở rộng liên quan là cả nền kinh tế.

Hàng chục tỷ USD quy đổi từ vốn vàng và ngoại tệ liên quan đến hai lát cắt đó. Nhưng những gì diễn ra cho thấy, hệ thống vẫn ổn định, sắc diện về thanh khoản và lãi suất vẫn ổn dù vốn kê từ vàng và ngoại tệ trong cơ cấu huy động từng rất lớn; thậm chí tín dụng vẫn tăng trưởng mạnh và tập trung lớn cho cả yêu cầu cân đối ngân sách qua kênh trái phiếu Chính phủ.

Đây là hai lát cắt đáng chú ý nhất, cùng với lát cắt ở khía cạnh khác là sở hữu chéo, đã chuẩn bị cho hệ thống ngân hàng bước vào tương lai 5 năm tới với đôi chân bớt nhiễu động, bớt rủi ro với “vàng - đô”, mà qua đó có thể vững hơn.

Hóa giải áp lực “dư địa”

Như trên, việc hạ trần xuống 0%/năm được xem là dùng nốt dư địa cuối cùng trong quan hệ với tỷ giá, ở chiều lãi suất tiền gửi USD. Nhưng, ngay đầu năm 2016, câu chuyên dư địa trong chính sách tỷ giá nhanh chóng rẽ sang một hướng khác.

Nhà điều hành bắt đầu áp dụng cơ chế tỷ giá trung tâm. Vẫn còn những ý kiến, quan điểm khác nhau. Song, điểm chung được khẳng định: Ngân hàng Nhà nước đã đặt bước chân đầu tiên trong lộ trình tiến tới thả nổi tỷ giá có kiểm soát, tôn trọng thị trường hơn, cũng như hóa giải áp lực dư địa chính sách theo các mệnh lệch hành chính, hay theo ý chí chủ quan nào đó.

Quan trọng hơn, cơ chế tỷ giá mới là sự chuẩn bị cần thiết cho tương lai - được dự báo sẽ có nhiều biến động hơn, khó lường hơn, nhất là từ bên ngoài.

Nếu chính sách tỷ giá đã chuẩn bị được hướng mở mới, thì lãi suất đang đứng trước thực tế dư địa để có thể giảm tiếp đã cạn.

Đầu năm nay, trước câu hỏi từ Thủ tướng Chính phủ, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình đã thận trọng: khó giảm tiếp được lãi suất. Tại hội nghị toàn ngành, ông cũng xác định giữ được ổn định mặt bằng hiện nay là mục tiêu khó.

Thực ra dư địa giảm tiếp lãi suất không chỉ phụ thuộc vào riêng Ngân hàng Nhà nước. Chung nhất về quản lý và cân đối vĩ mô là kiểm soát lạm phát. Thêm nữa và trực tiếp hơn là áp lực cân đối ngân sách.