Việt Nam vừa thừa, vừa thiếu ngân hàng

Theo số liệu thống kê của Ngân hàng Nhà nước, tổng tài sản của các QTDND hiện vào khoảng trên 75 ngàn tỷ đồng; nguồn vốn hoạt động bình quân là 65,6 tỷ đồng. Tuy nhiên, quy mô vốn hoạt động của một quỹ có thể lên đến hơn 800 tỷ đồng, nhưng có quỹ chỉ hơn 3 tỷ đồng. Song, điểm đáng chú ý là nợ xấu trong hệ thống QTDND rất thấp. Tại thời điểm cuối tháng 8/2015, khi nợ xấu của toàn hệ thống ở mức trên 3% thì của QTDND chưa đến 1%. Theo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước, kết quả kinh doanh của các QTDND có xu hướng cải thiện. Vậy có nên mở rộng mô hình này để giảm thiểu hình thức huy động vốn, góp vốn kiểu chơi hụi?

Không nên đếm số lượng ngân hàng

Chúng tôi không định so sánh hoạt động của QTDND với hụi – một hình thức góp vốn lâu đời đến mức thành thói quen của nhiều người dân. Thực tế là, vào những năm 1988 -1999 đã có hàng trăm QTDND đổ vỡ. Kể cả những năm gần đây, đâu đó vẫn xảy ra những vụ vỡ QTDND. Có khác chăng, nếu trước đây vỡ quỹ là dân mất tiền thì nay việc trả tiền cho dân đã có Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam lo, cho dù mức chi trả tối đa cho mỗi khách hàng chỉ ở mức 50 triệu đồng. Nhưng rõ ràng, nếu quản lý tốt, mô hình hoạt động của QTDND rất phù hợp với số đông người dân khu vực nông thôn, miền núi – những người không có điều kiện hoặc không muốn tiếp cận các dịch vụ gửi, vay tiền từ ngân hàng.

Quay trở lại vấn đề số lượng ngân hàng. Trong quá trình tái cơ cấu các TCTD, NHNN chủ trương giảm về số lượng, tăng chất lượng. Tính đến thời điểm tháng 10/2015, toàn hệ thống đã giảm được 17 thành viên. Trong đó, giảm nhiều nhất là số các NHTM qua sáp nhập, hợp nhất. Tiếp đến là trào lưu mua lại các công ty tài chính của các NHTM nhằm chuyên nghiệp hóa mảng tín dụng tiêu dùng. Thời hạn cho tái cơ cấu các TCTD là cuối năm nay, nhưng vẫn sẽ có một số NHTM tiếp tục sáp nhập, hợp nhất sau mốc thời gian này.

Trước đây các chuyên gia nhận định: Việt Nam vừa thừa, vừa thiếu ngân hàng. Nay sau hơn 10 năm, nhận định này vẫn không thay đổi. Thực tế là cho dù các sản phẩm tài chính – ngân hàng ngày càng phong phú, hiện đại; chất lượng dịch vụ ngày càng tăng… nhưng tín dụng đen vẫn không ngừng phát triển, hụi (họ) vẫn diễn ra phổ biến, chứa đựng nguy cơ rủi ro, bất ổn và mất trật trự an ninh xã hội cao. Vậy vấn đề nằm ở đâu? Một trong những nguyên nhân có thể là từ cách thức tiếp cận, phục vụ khách hàng của các TCTD chưa đủ sáng tạo, chưa thực hiện đầy đủ những quy định, trách nhiệm của một đơn vị được pháp luật thừa nhận và bảo vệ.

Theo Đề án tái cơ cấu các TCTD giai đoạn 2011- 2015, ngành ngân hàng đặt mục tiêu có 1-2 ngân hàng tầm khu vực. Không ít ngân hàng đặt ra hướng phát triển là vươn lên tầm khu vực, nhưng hiện chưa có ngân hàng nào khẳng định mình đã đạt được tầm đó. Nếu Cộng đồng Kinh tế ASEAN chính thức hình thành từ tháng 12/2015 thì một hệ thống ngân hàng không biên giới sẽ định hình. Tiếp đó là việc thực thi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), rồi các hiệp định khung AFTA sẽ hối thúc các ngân hàng Việt Nam phải lớn nhanh, lớn mạnh.

Có điểm mà các doanh nghiệp nói chung và ngân hàng nói riêng cần phải lưu ý là nguy cơ thua ngay trên sân nhà khi hội nhập kinh tế sâu, rộng. Xác định cụ thể Việt Nam nên có bao nhiêu ngân hàng là điều không cần thiết. Chúng ta cần những ngân hàng tầm khu vực, nhưng cũng cần những TCTD – nơi mà người dân có thể vay nóng vài trăm ngàn đồng.