Chiến thuật bóng đá đã thay đổi như thế nào?

Các hậu vệ cánh tấn công

Theo nhiều người, các hậu vệ cánh tấn công chỉ còn là những tàn dư của chiến thuật cũ. Họ làm mưa làm gió ở những năm 1990 với Roberto Carlos, Andreas Brehme và Steve Guppy, nhưng biến mất trong giai đoạn 4-5-1 trở nên phổ biến. Nhưng thi thoảng, những hậu vệ cánh tấn công lại xuất hiện trở lại, cho dù có thể theo một cách tình cờ (Ashley Young hay Antonio Valencia ở M.U), hoặc thiên hoàn toàn về tấn công (Dani Alves của Barca).

Hậu vệ quét

Bóng đá Anh đã đặt cái tên tầm thường nhất cho vị trí cơ động nhất. Những hậu vệ quét cổ điển – như Franz Beckenbauer hay Lothar Matthaeus – cũng đã không còn được sử dụng trong thế kỉ mới, bởi các đội bóng thay vì muốn một hậu vệ sẵn sàng chơi ở vị trí tiền vệ, họ đặt luôn vào các tiền vệ phòng ngự. Nhưng dù vai trò “hậu vệ quét” đã chết, ý tưởng về nó thì không. Bởi khái niệm ấy ngày nay có thể dùng để chỉ Michael Carrick (M.U) hay Eric Dier (Tottenham), những người vừa có khả năng phòng ngự và giỏi làm bóng. Ở châu Âu, người ta gọi đó là “libero”, với vai trò dập tắt các đợt tấn công của đối thủ và mở đầu cho các tình huống phản công.

Chiến thuật sử dụng hậu vệ quét

Cặp tiền đạo một lớn một nhỏ

Trong sơ đồ 4-4-2. Hãy tưởng tượng tới Toshack và Keegan, Flo và Zola, Wanchope và Sturridge, hay Owen và Heskey. Có một ý tưởng xuyên suốt: Một chân sút to lớn làm nhiệm vụ làm tường, chân sút nhỏ bé sẽ di chuyển xung quanh và tìm cách ghi bàn.

Nhưng rồi với sự phát triển của các sơ đồ 1 tiền đạo, các thế hệ sau dần trở nên hoàn thiện hơn và phân chia theo các hướng khác. Những tiền đạo nhỏ bé trở thành tiền đạo cánh hoặc tiền vệ tấn công, những gã to lớn trở thành… bảo vệ. Mặc dù vậy, ngày nay vẫn tồn tại một số cặp đôi lớn-nhỏ như Dzeko và Aguero, Costa và Villa (Atletico), Gestede và Agbonlahor ở Aston Villa. Có điều mức độ thành công họ đạt được chỉ là trung bình.

Tiqui-taca

Pep Guardiola từng nói ông ghét “tiqui-taca”, nhưng sự thật ông chính là người tiên phong cho chiến thuật lỗi lạc đó. Giai đoạn năm 2013, lối đá khởi đầu là sự linh hoạt, tấn công bùng nổ bằng những đường chuyền ngắn và những tình huống chạy chỗ không biết mệt đã được hiểu mặc định là lối chơi bảo thủ, kiểm soát bóng hạn chế rủi ro.

Đúng vậy, nếu không có những thiên tài như Xavi, Andres Iniesta hay Lionel Messi, tiqui-taca sẽ chỉ là lối chơi chuyền qua lại giống như Van Gaal đã làm ở M.U. Nhưng vào tay những đôi chân siêu hạng xứ Catalan, nó từng là một kỳ quan của bóng đá thế giới.

Số 9 ảo

Vị trí mà tưởng như Messi là người mở đầu thực ra đã ra đời 80 năm về trước. Tiền đạo đầu tiên được kéo xuống thấp để tìm kiếm khoảng trống và làm rối loạn các trung vệ đối phương là thiên tài người Áo Matthias Sindelar của thập niên 30. Nhưng phải mãi tới những năm 2000, “số 9 ảo” mới được Luciano Spalletti áp dụng trở lại cho Roma.

Ngày nay, nó là một món vũ khí hiệu quả để xuyên thủng những hàng phòng ngự được tổ chức tốt, hoặc trong tình cảnh thiếu thốn tiền đạo cắm. Mario Goetze đôi khi chơi vai trò này ở ĐT Đức. Nhưng không dễ để làm một “số 9 ảo” tròn vai: Vị trí này cần khả năng khống chế bóng trong phạm vi hẹp cực tốt, đồng thời các tiền vệ cũng cần đủ khôn khéo để tận dụng tối đa khoảng trống lộ ra. Nếu không, bạn chỉ đơn thuần đang chơi không tiền đạo.

Sơ đồ 4-3-3 với "số 9 ảo"

Counterpressing

Khái niệm chiến thuật mới nhất gắn liền với HLV Juergen Klopp. Ông nhanh chóng truyền dấu ấn gegenpressing (hay counterpressing) cho Liverpool, với tư duy là bằng mọi giá đoạt lại bóng ngay sau khi mất bóng. Dortmund của Klopp từng đưa lối chơi ấy lên đỉnh cao, và nó chỉ sa sút khi ông mất đi những con người tốt nhất. Lối chơi counterpressing cũng đòi hỏi nguồn năng lượng vô tận. Đôi khi nó khiến cầu thủ chấn thương hoặc kiệt sức sớm. Điều đó liệu có lặp lại ở Liverpool? Hãy chờ xem.

Lối chơi gegenpressing của Klopp thời còn ở Dortmund