Mổ xẻ chiến thuật bóng đá: Ưu khuyết điểm của các sơ đồ chiến thuật hiện đại

4-2-3-1 rất khó bị đối phương lấn át về quân số ở giữa sân bởi sự cơ động của các vị trí và cự li đội hình hoàn hảo. Nó cũng dễ dàng chuyển hóa từ phòng ngự sang tấn công và ngược lại. Chưa hết, số cầu thủ tham gia tấn công lớn cho phép một người được quyền lùi sâu nhằm tránh những đợt phản công nhanh của đối phương.

Cuối cùng, với rất nhiều cầu thủ hỗ trợ phía sau, tiền đạo cắm có vô số phương án cũng như cơ hội để ghi bàn thắng.

Điểm yếu

Sơ đồ này đòi hỏi thể lực của các cầu thủ tấn công phải rất bền bỉ, các tiền vệ công hay thậm chí tiền đạo phải lùi sâu nhận bóng và hoạt động với cường độ cao mới mong làm xáo trộn được tuyến giữa và hàng thủ đối phương.

Ngoài ra, nhiệm vụ của hai cầu thủ tấn công biên là thường xuyên lui về hỗ trợ phòng ngự. Điều này khiến không ít ngôi sao cảm thấy khó chịu, điển hình là mối quan hệ giữa Jose Mourinho và Cristiano Ronaldo ở Real Madrid trước đây. Ronaldo không muốn bị phân tâm vào trách nhiệm phòng thủ, trong khi Mourinho luôn đòi hỏi tiền vệ biên phải tham gia phòng ngự.

Những đội sử dụng: M.U, PSV Eindhoven, Real Madrid, Chelsea, Valencia (2002-2004)

Sơ đồ khắc chế

Những đường chuyền tam giác đầy linh hoạt và phức tạp sẽ là cơn ác mộng với sự cứng nhắc một cách đơn giản của 4-4-2. Mặt khác, tuyến giữa dàn hàng ngang của 4-4-2 khiến cho nó khó đối phó với tuyến giữa 5 người được chia thành 2 lớp của 4-2-3-1.

Sơ đồ 4-5-1 (hay biến thể 4-4-1-1)

Sơ đồ 4-5-1 đang được HLV Alex Neil sử dụng ở Norwich

Điểm mạnh

Với nhân sự đông đảo ở giữa sân, 4-5-1 đủ sức giành quyền kiểm soát thế trận trước hầu hết các sơ đồ khác. Đôi khi bạn còn có thể thấy vị trí tiền đạo duy nhất lùi sâu để cố tranh chấp bóng, biến sơ đồ này thành 4-6-0 và sẽ là cực khó cho đối thủ vượt qua được hàng rào người để tìm đường đến khung thành.

Sơ đồ này cũng rất dễ chuyển sang thế công khi cần. Bằng cách đẩy hai tiền vệ biên lên cao hơn, nó lập tức trở thành tương tự như 4-3-3. Thực tế, nhiều đội bóng bắt đầu với 4-3-3 nhưng rồi sau đó chuyển trạng thái thành 4-5-1 ngay khi có được bàn thắng dẫn trước.

Điểm yếu

Quá tập trung vào kiểm soát tuyến giữa có thể là điểm yếu, bởi tiền đạo cắm hoàn toàn có nguy cơ bị cô lập. Những tiền vệ trong sơ đồ 4-5-1 không quá sẵn sàng xuyên phá như 4-2-3-1 hay 4-3-3, và ngay khi bị thủng lưới, các đội bóng chơi 4-5-1 nhiều khả năng phải thay đổi cả hệ thống.

Ngoài ra, lối chơi phản công nhanh cũng khó áp dụng với 4-5-1. Thay vào đó, tiền đạo cắm phải nỗ lực giữ bóng để chờ các tiền vệ dâng lên trước khi tìm cách phối hợp. Khoảng thời gian đó cho phép hậu vệ đối phương kịp ổn định vị trí và mất đi tính bất ngờ trong đợt phản công.

Những đội sử dụng: Sunderland, Norwich.

Sơ đồ khắc chế

Ba cầu thủ chơi trung tâm trong 4-5-1 sẽ dễ dàng bắt chết 3 tiền vệ của 4-3-3, trong khi những tiền vệ biên của 4-5-1 sẽ hạn chế tối đa tầm hoạt động của các tiền đạo cánh trong 4-3-3.

Sơ đồ 3-5-2

Inter (trái) và Fiorentina (phải) cùng là tín đồ của 3-5-2

Điểm mạnh

Nếu muốn ngăn cản đối phương phản công, sẽ là khôn ngoan nếu bạn chọn 3-5-2. Bộ ba hậu vệ đủ sức phong tỏa sự phối hợp giữa “số 10” và các tiền đạo đối phương, còn các cầu thủ chạy cánh thì sẽ hạn chế được những pha leo biên của đội bạn. Khi cần phòng ngự, tuyến giữa có thêm một tiền vệ chơi lùi sâu để bọc lót cho các cầu thủ chạy cánh.

3-5-2 hữu hiệu để chống phản công, nhưng đồng thời nó cũng cực kì hiệu quả khi phản công. Bộ ba tiền vệ cùng 2 cầu thủ chạy cánh tạo nên khá nhiều phương án tấn công từ trung lộ tới đánh biên, trong khi 2 tiền đạo cũng có thể tự mình tạo cơ hội.

Điểm yếu

Tính phức tạp của 3-5-2, đặc biệt trong những tình huống bọc lót giữa các vị trí và khởi đầu các đợt tấn công, đòi hỏi không chỉ khả năng cá nhân mà còn khả năng đồng đội, sự ăn ý giữa các vị trí. Bộ ba hậu vệ cũng cần có ít nhất một người giỏi chuyền bóng, còn 2 người còn lại phải xuất sắc trong kèm người và kỉ luật vị trí.

Vẫn có thể chơi phòng ngự khu vực với 3-5-2, nhưng nó đòi hỏi cảm giác vị trí vô cùng tốt và tốc độ để theo sát đối thủ trước khi để lộ khoảng trống. Thường thì sẽ có một tiền vệ lùi sâu đảm nhiệm vai trò bọc lót cho hậu vệ đã bỏ vị trí.

Những đội sử dụng: Torino, Palermo, Fiorentina (như hình trên), Hà Lan (World Cup 2014).

Sơ đồ khắc chế

3-5-2 là sơ đồ hiếm hoi có được nhân lực ở giữa sân cân bằng với 4-5-1. Hơn thế, việc chỉ có 1 tiền đạo đối phương phải để mắt tới cho phép các hậu vệ tự tin dâng cao hỗ trợ tuyến giữa khi đội nhà đang nắm quyền kiểm soát thế trận.