Cơ chế sinh bệnh thiếu máu não

Não bộ là cơ quan quan trọng trong cơ thể, tuy chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể nhưng được cung cấp đến 15% khối lượng máu từ tim bóp ra, tiêu thụ 20% tổng lượng oxy trong máu và sử dụng đến 25% lượng glucose để sinh năng lượng cung cấp cho các tế bào thần kinh hoạt động. Lưu lượng máu cần thiết cho hoạt động của não lên tới 50ml/100g não/1phút. Với khối lượng trung bình của não người trưởng thành khoảng 1.300-1.400 gram, phải cần tới 650-700 ml máu lên não trong mỗi phút (gấp 2 lần lượng máu bạn hiến trong một lần hiến máu nhân đạo). Những nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng nếu tế bào não thiếu 10 giây thì hoạt động chức năng đã bị rối loạn, và nếu sự thiếu hụt này kéo dài đến 4 phút, các tế bào thần kinh sẽ bị hủy hoại và không hồi phục lại được

Bệnh lý thiếu máu não (hay còn gọi là thiểu năng tuần hoàn não) có rất nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau nhưng đều có chung cơ chế bệnh sinh do thiếu máu nuôi não dẫn đến giảm cung cấp oxy và chất dinh dưỡng để cung cấp năng lượng cho não hoạt động. 

Nguyên nhân gây ra bệnh lý thiếu máu não

Theo y học hiện đại, xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây lên tình trạng thiếu máu não ở người cao tuổi với các biểu hiện như: giảm lưu lượng máu lên não, thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA), tai biến mạch máu não. Xơ vữa động mạch khởi phát bằng các tổn thương ở nội mạc động mạch. Tại những vị trí này, tế bào mất khả năng sinh prostacyclin (là chất đối kháng tác dụng gây đông vón tiểu cầu) do đó tiểu cầu nhanh chóng tách ra khỏi máu và tập trung tại chỗ bị tổn thương gây lên cục máu đông. Mặt khác, khi LDL-Cholesterol tích tụ trong máu nhiều sẽ thu hút các đại thực bào tới để thực bào (bắt giữ) các cholesterol xâm lấn trong thành động mạch. Đại thực bào này khi đã no cholesterol sẽ trở thành các tế bào bọt, tập trung ở giữa lớp trung mạc và nội mạc mạch máu, đẩy lớp nội mạch vào lòng mạch gây ra tình trạng nghẽn mạch. Lòng mạch bị thu hẹp và huyết tắc là nguyên nhân chính dẫn đến sự giảm lưu lượng máu lên não. Nếu không điều trị kịp thời, cục máu đông và các mảng xơ vữa bị bong khỏi thành mạch sẽ di chuyển đến các mạch máu nhỏ hơn gây tắc mạch và thiếu máu hoàn toàn ở vùng não do mạch máu đó cung cấp, làm chết hoàn toàn các tế bào não.

Một nguyên nhân khác gây lên tình trạng thiếu máu não thứ phát là bệnh lý thoái hóa đốt sống cổ. Thoái hóa đống sống cổ phổ biến ở người cao tuổi, biểu hiện thường gặp nhất là chèn ép vào các dây thần kinh gây đau và giảm khả năng hoạt động của vùng cổ. Nguy hiểm hơn, thoái hóa đốt sống cổ còn làm hẹp động mạch đốt sống, một trong hai mạch máu quan trọng dẫn máu lên não, gây ra tình trạng thiểu năng sống nền (thiếu máu miền não sau) làm cho bệnh nhân thấy ù tai, mờ mắt, chóng mặt. Khác với xơ vữa động mạch, thoái hóa đốt sống cổ ít gây tai biến mạch não hơn do cơ chế chèn ép thành mạch từ bên ngoài vào, nhưng khi bệnh nặng lên, hiện tượng chèn ép làm mạch máu hẹp hơn và cũng gây thiếu máu não đến mức báo động.