Thu hút vàng trong dân: Cần biện pháp nào ?

Câu chuyện huy động vàng trong dân lại được nêu lên khi Chính phủ tiếp tục yêu cầu NHNN nghiên cứu thực hiện các giải pháp huy động vàng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Thế nhưng, huy động thế nào, quản lý rủi ro ra sao, … vẫn đang là những câu hỏi bỏ ngỏ.

Trong điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn mà có tới khoảng 300 - 500 tấn vàng nằm “chết dí” trong tủ của người dân thì quả là lãng phí. Bởi vậy, tại Nghị quyết 01/NQ-CP ngày 3/1/2015 về những nhiệm vụ, giải pháp kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách Nhà nước năm 2015, Chính phủ tiếp tục yêu cầu NHNN nghiên cứu thực hiện các giải pháp huy động nguồn lực vàng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội khi các điều kiện thị trường thuận lợi. Đây là lần thứ hai (lần thứ nhất vào đầu năm 2014), Chính phủ đã yêu cầu NHNN nghiên cứu thực hiện giải pháp này. Như vậy cũng đủ thấy tính bức thiết của đề án trên.

Tại sao người Việt Nam thích nắm giữ vàng?

Việt Nam là quốc gia tiêu thụ vàng lớn thứ 4 tại châu Á sau Trung Quốc, Ấn Độ và Thái Lan. Trước đây, vàng vừa được dùng như một loại tiền, vừa như một phương tiện cất giữ, trong một số trường hợp, vàng thậm chí còn được coi trọng hơn cả tiền giấy.

Trong suốt quá trình lịch sử, vàng luôn có một sức hấp dẫn đặc biệt với người Việt Nam, được sử dụng rộng rãi cho mục đích đầu tư và là phương thức thanh toán thay thế tiền mặt trong những giao dịch lớn. Những năm gần đây, vàng còn được sử dụng như một biện pháp chống lại lạm phát và suy thoái kinh tế thế giới.

Nguyên nhân khiến nhu cầu vàng tại Việt Nam ở mức cao trước hết là từ yếu tố văn hóa. Nhiều người coi vàng là một phương tiện tích lũy đáng tin cậy và vẫn tiếp tục mua vào dù giá cả bất ổn.

Thứ hai, lạm phát quá nhanh trong những năm trước đã khiến người Việt tăng giữ vàng. Tỷ lệ lạm phát 18,13% vào năm 2011, và Việt Nam đã phải mất gần một năm để đưa tỷ lệ này xuống 6,81% năm 2012 và dưới 7% trong những năm gần đây. Nắm giữ vàng như hầm trú ẩn an toàn trước những rủi ro lạm phát và tác động do sức mua sụt giảm được coi là một biện pháp hữu hiệu để bảo vệ tài sản.

Một nguyên nhân khác được cho là do thiếu niềm tin vào đồng nội tệ, nhiều người trở nên ưa chuộng vàng và USD. Kể từ cuối năm 2008 đến nay, tiền đồng đã bị mất giá trên 20% do áp lực lạm phát và nền kinh tế có vị thế yếu trên trường quốc tế.

Thu hút vàng trong dân: nên chọn giải pháp nào ?

Thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia

Nhu cầu đầu tư vàng tại Việt Nam trong những năm trước đây tăng nhanh và cũng là kênh đầu tư khá hiệu quả. Đó cũng là nguyên nhân khiến cho hàng loạt sàn vàng ra đời. Tuy nhiên do cách làm chưa chuyên nghiệp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro đối với nhà đầu tư nên Chính phủ đã quyết định dừng hoạt động của các sàn vàng.

Vì thiếu hình thức đầu tư qua “sàn” nên các nhà đầu tư của Việt Nam hiện nay chủ yếu đầu tư vàng vật chất. Trong những thời điểm giá vàng biến động mạnh thị trường vàng vật chất thường có sự chênh lệch khá lớn so với giá vàng thế giới tính theo tỷ giá quy đổi gây thiệt hại cho nhà đầu tư. Vì vậy tác giả nghĩ rằng rất cần thiết nên có Sở giao dịch vàng quốc gia để cơ quan quản lý có thể thực hiện, giám sát thị trường cũng như tạo ra một kênh đầu tư an toàn, hiệu quả.

Các sàn giao dịch vàng trước đây phát triển quá nhanh, hoạt động chưa thật chuyên nghiệp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro đối với nhà đầu tư. Khi Sở giao dịch vàng quốc gia thuộc sở hữu nhà nước được thành lập dưới dạng Cty TNHH một thành viên nhà nước với mặt hàng đặc biệt là vàng. Đây là đầu mối giao dịch vàng tập trung và chính thức của cả nước. Việc hình thành một thị trường chung được kỳ vọng sẽ tạo ra một kênh đầu tư tốt đối với các nhà đầu tư đồng thời thu hút được sự tham gia của các ngân hàng, doanh nghiệp kinh doanh vàng có uy tín.

Theo mô hình, đề xuất sẽ xây dựng hệ thống và quy định về giao dịch, hệ thống thanh toán cũng như các vấn đề về lưu trữ, vận chuyển và đảm bảo chất lượng vàng. Các vấn đề về quản lý rủi ro, đảm bảo minh bạch trên thị trường cũng được tuân thủ các quy định rõ ràng và chuyên nghiệp hơn. Sở giao dịch vàng quốc gia sẽ vận hành trong mối quan hệ tổng hợp với các chủ thể là cơ quan quản lý nhà nước, ngân hàng, doanh nghiệp, nhà đầu tư cá nhân, do đó sẽ gắn kết chặt chẽ hơn thị trường vàng với hệ thống tài chính. Thông qua đó, Sở giao dịch vàng cũng sẽ huy động được một lượng vàng vật chất rất lớn trong dân, thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước và hạn chế được tâm lý tích trữ vàng vật chất.

Đây mới là đề xuất ban đầu, nếu được Chính phủ chấp thuận thì việc hiện thực ý tưởng này cần phải có sự nghiên cứu kỹ lượng và lựa chọn mô hình sao cho phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam. Trên thế giới hiện nay có rất nhiều công cụ phái sinh được áp dụng, chẳng hạn như hedging (mua một hợp đồng này và bán một hợp đồng khác); nghiệp vụ giao dịch kỳ hạn (Forward); quyền chọn (Option), ... Bên cạnh đó là các công cụ bảo hiểm rủi ro. Lựa chọn các công cụ như thế nào để phù hợp với điều kiện Việt Nam thì các ban ngành liên quan sẽ cùng nhau bàn bạc và thống nhất. Việt Nam là nước đi sau nên có lợi thế là tham khảo, vận dụng các mô hình của các nước đã thành công vì vậy các vấn đề kỹ thuật cũng không phải là quá khó, quan trọng là thống nhất được chủ trương.