"Tận mục" làng ươm tơ bằng tay nổi tiếng nhất Việt Nam

Làng Cổ Chất (xã Phương Đình, Trực Ninh, Nam Định) nằm bên dòng sông Ninh Cơ có nghề nuôi tằm, trồng dâu, ươm tơ, dệt lụa nổi tiếng khắp cả nước. Ngày nay, làng nghề đã bị mai một đi nhiều, chỉ còn ít hộ còn giữ được quy trình chế biến thủ công.

Trước kia tơ sản xuất thủ công chỉ được dùng để đan lưới đánh bắt cá trên sông, sau này người Cổ Chất du nhập thêm nghề ươm, se tơ, dệt lụa. Tơ Cổ Chất được làm thủ công rất đẹp và có chất lượng tốt. Sợi tơ thanh mảnh, mềm mại nhưng rất bền và có màu sắc tươi sáng.

Kén nhập về trong một tuần phải ươm ngay nếu không sẽ nở thành bướm và đứt sợi. Kén tằm tốt phải mẩy, dễ kéo, ít áo kén, không cần lớn, nhưng đồng dạng về hình dáng và kích thước.

Thời gian trước, mỗi gia đình là một lò dệt tơ nhưng đến nay nghề đã mai một, người dân không tự trồng dâu nuôi tằm được nên phải nhập kén. Tháng 2, 3, 8, 9, 10 là thời điểm mát mẻ sẽ ươm được kén trắng, thời điểm còn lại chủ yếu làm kén đỏ, bà Đoàn Thị Cây vừa nói, tay vừa se tách những sợi tơ đang vón cục.

Trong quá trình ươm tơ, người thợ đun kén trong nước sôi 100 độ C cho keo tơ tan ra để dễ dàng rút thành từng sợi. Công đoạn se tơ, có nhiều cách xử lý cho ra các sợi tơ với tên gọi khác nhau là sợi mốt, sợi đũi, sợi mành. Kén tằm mua về sẽ được chọn, phân loại 1 và loại 2 sau đó làm tơi kén để ươm nếu không sợi sẽ bị đứt.