Lo ngại ‘mắt thần’ Trung Quốc

Trung Quốc dĩ nhiên không phải là quốc gia đầu tiên thử nghiệm những công nghệ mới nói trên. Hệ thống nhận dạng thế hệ mới (NGIS) của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) có thể so sánh hình ảnh từ hiện trường vụ án với ảnh chân dung nghi phạm trong cơ sở dữ liệu quốc gia. Bà Monica Wang, nhà phân tích cao cấp của hãng IHS Markit ở Thượng Hải, cho rằng với khoảng 62 triệu camera giám sát vào năm 2016, nước Mỹ thực tế có tỉ lệ camera giám sát tính trên đầu người cao hơn Trung Quốc (khoảng 172 triệu camera).

Dù vậy, phạm vi và mục tiêu sử dụng ứng dụng khiến Trung Quốc trở nên khác biệt. Trong lúc các cơ quan thực thi pháp luật phương Tây có khuynh hướng sử dụng công nghệ nhận biết khuôn mặt để nhận biết nghi phạm, Bắc Kinh lại muốn thống trị ngành công nghiệp AI toàn cầu, ứng dụng dữ liệu lớn để siết chặt quản lý mọi khía cạnh của xã hội và duy trì việc giám sát người dân hiệu quả hơn bao giờ hết.

Tham vọng trên có sự giúp sức của ngành công nghiệp công nghệ trong nước. Bên trong phòng trưng bày của một số công ty cung cấp công nghệ nhận diện ở Trùng Khánh và Bắc Kinh, video được trình chiếu trên những màn hình lớn và những khuôn mặt được nhận diện từ đám đông để so sánh với khuôn mặt của đối tượng truy nã. Camera trên đường phố tự động phân loại thông tin của người đi đường theo giới tính, quần áo và thậm chí là chiều dài mái tóc.

Ngoài nỗi lo về nguy cơ xâm phạm riêng tư, không có gì bảo đảm công nghệ này không có sai sót (nhận biết sai người) hoặc bị sử dụng sai mục đích. Tuy nhiên, các công ty Trung Quốc nhấn mạnh công nghệ nhận biết khuôn mặt của họ có tỉ lệ chính xác cao hơn nhiều lần so với FBI. Theo các chuyên gia, tuyên bố này không có gì quá bởi họ có thể thoải mái dựa vào số lượng hình ảnh khổng lồ từ kho dữ liệu của chính phủ để cải thiện thuật toán mà không cần quá bận tâm về vấn đề riêng tư.

Công nghệ giám sát ứng dụng AI có thể trở thành con dao hai lưỡi nếu sử dụng sai mục đích

Nhiều người tỏ ra hoài nghi về những chiếc camera an ninh trong tương lai có thể bị lạm dụng trở thành một công cụ giám sát tiêu cực, phục vụ cho những mưu đồ xấu nhằm theo dõi tất cả mọi người.

Ở Trung Quốc, một nơi có hơn 170 triệu camera của kênh truyền hình TW Quốc gia CCTV và dự kiến có thể tăng lên hơn 400 triệu camera vào năm 2020, nguy cơ hệ thống giám sát bị lạm dụng là rất cao.

Mới đây, phóng viên John Sudworth của đài BBC đã quyết định thử xem khả năng phát hiện khuôn mặt của hệ thống camera giám sát tại Trung Quốc nhanh đến như nào. Và kết quả khá bất ngờ, chỉ mất chưa đầy 7 phút, trí tuệ nhân tạo và hệ thống camera giám sát đã phát hiện ra John Sudworth tại sân bay khi anh đang cầm trên tay chiếc gậy selfie để quay video.

Cũng chính bởi tốc độ truy tìm đối tượng nhanh chóng nên hệ thống giám sát ứng dụng AI có nguy cơ bị chính phủ thao túng và lạm dụng rất lớn.

Trên khắp Trung Quốc, camera trang bị AI được sử dụng khá rộng rãi, một số có thể phát hiện khuôn mặt, ước tính tuổi tác và giới tính. Những chiếc camera an ninh đặc biệt này sử dụng dữ liệu xác thực cá nhân hay mối quan hệ của mỗi người để xác định khuôn mặt và danh tính.

Theo chia sẻ của những người trong cuộc, hệ thống giám sát trên sẽ chỉ trích xuất dữ liệu khi có ai đó cần giúp, ngược lại sẽ không có bất cứ dữ liệu nào được thu thập. Nhưng đó mới chỉ là thông tin một chiều và ít ai dám khẳng định rằng, những dữ liệu giám sát hoặc thu thập trên không bị lợi dụng vào một mục đích nào khác.

Ella mang tới tiềm năng ứng dụng công nghệ vào việc hỗ trợ cảnh sát bắt giữ tội phạm rất hiệu quả. Nhưng bù lại, sự riêng tư của mỗi người dân giờ đây sẽ không còn nếu không muốn nói là bị giám sát 24/7. Tuy nhiên cho tới lúc hệ thống giám sát đạt tới cấp độ cao nhất, xã hội chắc chắn sẽ phải cân nhắc và quyết định họ muốn điều gì. Tự do hay hiệu quả đem lại.