Doanh nghiệp lo "sốt vó" vì quy định mới về quản lý thuế

"Hệ quả là các doanh nghiệp sẽ ngại dấn thân vào các lĩnh vực có tiềm năng hoặc hạn chế mở rộng quy mô, bởi Nghị định 20 có nhiều rào cản trói buộc. Điều này sẽ mâu thuẫn với định hướng là Việt Nam cần có những tập đoàn kinh tế lớn mạnh để làm trụ đỡ cho nền kinh tế", vị chuyên gia cho biết.

Lo khó tiếp cận nguồn vốn

Theo mô hình các tập đoàn kinh tế hiện đại, công ty mẹ sẽ có hoạt động chính là đầu tư vào các công ty con thông qua việc góp vốn với tỷ lệ trên 51%. Các ban tài chính, đầu tư sẽ nằm ở đầu não (công ty mẹ), chịu trách nhiệm chuyển tiếp các nguồn vốn (vốn tự có, vốn đi vay, vốn phát hành cổ phần) tới các công ty con để đảm bảo tối ưu hiệu quả. Đặc biệt, các đối tác nước ngoài như ngân hàng, quỹ đầu tư cũng chỉ đánh giá tiềm lực tài chính của cả nhóm công ty và thực hiện cho vay với công ty mẹ thay vì cho vay trực tiếp vào công ty con.

Đại diện một doanh nghiệp chia sẻ, với quy định tại Nghị định 20, mô hình tập đoàn kinh tế sẽ không được khuyến khích phát triển, bị giảm khả năng cạnh tranh và khó tiếp cận với các nguồn vốn quốc tế giá rẻ. Đặc biệt, tình hình sẽ xấu hơn khi các doanh nghiệp nước ngoài vốn không bị ràng buộc bởi Nghị định 20 có thể sẽ “lợi dụng” tình hình này để càng lấn át các doanh nghiệp trong nước. Phản ứng dây chuyền cũng sẽ lan tới hệ thống ngân hàng bởi doanh nghiệp hạn chế tiếp cận nguồn vốn vay, ảnh hưởng đến nguồn thu của các nhà băng.

Trên thế giới, quy định khống chế trần lãi vay tại các doanh nghiệp có phát sinh giao dịch liên kết đã được OECD áp dụng, tuy nhiên có độ mở và linh hoạt hơn so với Nghị định 20. Cụ thể, OECD sẽ tính mức trần trên chi phí lãi vay ròng, tức là bằng khoản thu được từ hoạt động cho vay các doanh nghiệp liên kết trừ đi khoản phải trả nếu đi vay từ các đơn vị này.

OECD cũng cho phép doanh nghiệp chuyển sang kỳ sau chi phí lãi vay bị loại vì vượt quá mức khống chế, đồng thời áp dụng thêm một tỷ lệ biến động bên cạnh mức trần là 20%. Theo đó, nếu chi phí lãi vay với bên thứ 3 vượt quá 20% EBITDA trên báo cáo hợp nhất toàn tập đoàn thì cho phép áp dụng tỷ lệ này cho từng công ty thành viên trong tập đoàn. Báo cáo hợp nhất cần được kiểm toán độc lập để đảm bảo sự tin cậy. Trường hợp tập đoàn có công ty thành viên có EBITDA âm hoặc thậm chí EBITDA của tập đoàn âm thì công ty thành viên sẽ vẫn được khấu trừ toàn bộ chi phí lãi vay phát sinh trong kỳ nếu tổng chi phí lãi vay được khấu trừ không vượt quá tổng chi phí lãi vay của tập đoàn từ bên thứ 3.

Ngoài ra, Chương trình hành động BEPS (chống xói mòn nguồn thu) cũng khuyến nghị các nước cần cho phép doanh nghiệp đủ thời gian sắp xếp lại nguồn vay. Nhưng tại Việt Nam, khảo sát cho thấy, hiện nay hầu hết các doanh nghiệp chưa hoàn toàn cấu trúc lại khoản mục này bởi Nghị định mới ban hành tháng 2/2017 và đến tháng 5/2017 đã có hiệu lực.

Trao đổi về ảnh hưởng của việc khống chế chi phí tài chính kể trên, chuyên gia của Trung ương Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (VAA) bày tỏ lo ngại, nếu theo quy định như thế có nghĩa là doanh nghiệp không có lãi hoặc lãi thấp xem như mất trắng chi phí lãi vay!? Ngoài ra, không kích thích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư mới vì không ai có đủ tiền túi để đứng ra kinh doanh.

Chuyên gia này phân tích thêm: “Một điều cần lưu ý, chính sách này chỉ hướng đến ngăn chặn gian lận mà không nghĩ đến việc huy động nguồn vốn nhàn rỗi đưa vào lưu thông tạo ra nhiều giá trị thặng dư cho xã hội. Điều này sẽ làm mất đi khả năng hội tụ nguồn lực để gia tăng quy mô và vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước. Về dài hạn sẽ khiến cho doanh nghiệp trong nước khó lớn mạnh và không thể cạnh tranh với tập đoàn lớn nước ngoài vốn quy mô lớn và lợi thế về tài chính".